Prawo rodzinne, regulujące wszelkie sprawy rodzinne (majątkowe i niemajątkowe), to część prawa cywilnego. Głównym źródłem prawa rodzinnego w polskim ustawodawstwie jest Kodeks rodzinny i opiekuńczy, który jest uzupełnieniem obowiązujących przepisów Kodeksu cywilnego. Przeczytaj, jakie są najczęstsze sprawy z zakresu prawa rodzinnego, czym się różni rozwód od separacji, jak wziąć rozwód, do kiedy trzeba płacić alimenty i jak jest dzielony majątek wspólny po rozwiązaniu małżeństwa, a co się dzieje po unieważnieniu małżeństwa.
Co to jest prawo rodzinne?
Prawo rodzinne to dziedzina prawa, która zajmuje się prawnym uregulowaniem spraw rodziny. Regulacji prawnej podlegają zarówno sprawy osobowe jak i majątkowe związane z jej założeniem oraz ustaniem.
Prawo rodzinne i opiekuńcze oraz sprawy rodzinne dotyczą zagadnień takich jak:
- zawarcie małżeństwa;
- rozwiązanie małżeństwa przez rozwód;
- stwierdzenie nieważności małżeństwa;
- stwierdzenie nieistnienia małżeństwa;
- pochodzenie dziecka (macierzyństwo i ojcostwo);
- obowiązek alimentacyjny;
- władza rodzicielska;
- kontakty z dzieckiem;
- miejsce zamieszkania dziecka.
Główną zasadą prawa rodzinnego jest zasada dobra małoletniego dziecka, ale zasada dobra dziecka nie została wprost uregulowana w przepisach prawa.
Pojęcia dobra dziecka nie ma legalnej definicji. W orzecznictwie sądów powszechnie ujmuje się dobro dziecka jako zespół wartości duchowych i materialnych, koniecznych do prawidłowego rozwoju fizycznego, duchowego, tak w aspekcie intelektualnym, moralnym, jak i należytego przygotowania do pracy dla dobra społeczeństwa.
Poniżej publikujemy wszystkie najważniejsze sprawy związane z prawem rodzinnym.
Ile wynoszą i do kiedy trzeba płacić alimenty?
W polskim prawie alimenty, czyli tzw. obowiązek alimentacyjny został szeroko uregulowany. Alimenty należą się:
- zstępnym (dzieciom, wnukom itd.);
- wstępnym (rodzicom, dziadkom itd.);
- małżonkowi (także byłemu).
Najpopularniejsze są oczywiście sprawy o alimenty na dziecko. Ich celem jest zapewnienie dziecku środków na pokrycie utrzymania (wyżywienie, zakup kosmetyków, leków itd.) i wychowania (kształcenie, edukacja itd.).
Aby uzyskać alimenty należy złożyć do sądu pozew o alimenty. Nie należy zapominać o istnieniu obowiązku alimentacyjnego także w czasie rozwodu: zaspokojenie potrzeb rodziny oraz po rozwodzie: alimenty na byłego małżonka, który pozostaje w niedostatku albo doszło do rażącego obniżenia jego stopy życiowej.
Sprawa o podział majątku – ile trwa i jak wygląda?
Prawo rodzinne zajmuje się także stosunkami majątkowymi między małżonkami. Z mocy prawa między małżonkami zazwyczaj istnieje ustrój ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, chyba że małżonkowie umówią się inaczej.
Majątek wspólny to co do zasady wszystkie składniki, które zostały nabyte przez jednego albo oboje małżonków w czasie trwania małżeństwa. Aby ją wykluczyć, należy zawrzeć umowę majątkową małżeńską przed notariuszem (tzw. intercyza). Można to zrobić przed zawarciem małżeństwa lub w jego trakcie. Wielokrotnie w trakcie trwania małżeństwa, małżonkowie mogą zmieniać ustrój.
Do podziału majątku wspólnego może dojść:
- w trakcie trwania małżeństwa (gdy małżonkowie zawarli umowę majątkową małżeńską);
- po jego rozwiązaniu przez rozwód albo orzeczeniu separacji (podział majątku po rozwodzie i podział majątku po separacji).
Prawomocny wyrok rozwiązujący małżeństwo przez rozwód (wyrok rozwodowy) oraz prawomocny wyrok orzekający separację (wyrok separacyjny) między małżonkami, równoznaczny jest z ustaniem ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej. Wówczas należy zastanowić się nad podziałem majątku dorobkowego.
Czy możliwy jest jednocześnie rozwód i podział majątku? W trakcie sprawy o rozwód oraz w wyroku rozwodowym można dokonać podziału majątku wspólnego (podział majątku dorobkowego). Jest to najszybsze i najtańsze rozwiązanie.
Jeżeli w wyroku rozwodowym nie będzie zawarte rozstrzygnięcie o podziale majątku wspólnego to można dokonać podziału w drodze postępowania sądowego o podział majątku wspólnego po rozwodzie, a także w drodze umowy o podział majątku dorobkowego przed notariuszem.
Ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej
Władza rodzicielska a prawa rodzicielskie – czy jest w tej kwestii jakaś różnica? Kodeks rodzinny i opiekuńczy (kro) reguluje zagadnienie władzy rodzicielskiej.
Prawa rodzicielskie to potoczny synonim władzy rodzicielskiej. Władza rodzicielska to prawo i obowiązek wykonywania pieczy nad osobą dziecka oraz nad majątkiem dziecka. Przysługuje ona obojgu rodzicom.
Sąd ma prawo ingerować we władzę rodzicielską poprzez ograniczenie władzy rodzicielskiej matce lub ojcu albo pozbawienie władzy rodzicielskiej matki lub ojca.
Ograniczenie praw rodzicielskich (w istocie ograniczone prawa rodzicielskie) polega na tym, że rodzic może o pewnych istotnych sprawach dziecka współdecydować z drugim z rodziców, a o pewnych istotnych sprawach dziecka nie może współdecydować z drugim z rodziców (decyduje wyłącznie pierwszy z rodziców).
Pozbawienie władzy rodzicielskiej prowadzi do braku możliwości współdecydowania o jakichkolwiek istotnych sprawach dziecka. Obowiązkowo w wyroku o rozwód sąd orzeka o władzy rodzicielskiej matki i ojca po rozwodzie.
Sprawa o ustalenie ojcostwa
W polskim prawie obowiązuje starożytna zasada domniemania pochodzenia dziecka od męża matki (domniemanie ojcostwa).
Zasada ta polega na tym, że jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego rozwodu albo separacji, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki.
Jeżeli zamężna kobieta urodziła dziecko i ono nie jest biologicznym dzieckiem męża matki to należy wszcząć sprawę o zaprzeczenie ojcostwa (obalenie domniemania ojcostwa).
Czytaj więcej o tym, jak wygląda: sprawa o ustalenie ojcostwa.
Ubezwłasnowolnienie osoby
Ubezwłasnowolnienie jest w zasadzie śmiercią cywilną osoby.
Osoba, która ukończyła trzynaście lat, może być całkowicie ubezwłasnowolniona, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych (w szczególności pijaństwa lub narkomanii), nie jest w stanie kierować swym postępowaniem (jest to tzw. ubezwłasnowolnienie całkowite).
Osoba pełnoletnia może być też częściowo ubezwłasnowolniona z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw (jest to tzw. ubezwłasnowolnienie częściowe).
Osoba ubezwłasnowolniona ma opiekuna prawnego (jeżeli doszło do całkowitego ubezwłasnowolnienia) oraz kuratora (jeżeli doszło do częściowego ubezwłasnowolnienia).
Procedura ubezwłasnowolnienia wygląda w ten sposób, że osoba bliska może złożyć wniosek o ubezwłasnowolnienie, który będzie należycie umotywowany. Postanowieniem sąd wniosek o ubezwłasnowolnienie oddali albo uwzględni.
Sprawy rodzinne – dlaczego warto mieć adwokata?
Wiele osób zastanawia się, czy warto wybrać adwokata do przeprowadzenia sprawy rodzinnej. Adwokat rodzinny powinien charakteryzować się dużą wiedzą z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, psychologii i psychiatrii sądowej.
Adwokat od spraw rodzinnych pomaga w zabezpieczaniu aktualnej i przyszłej sytuacji dziecka.
Prawnik ukierunkuje postępowanie oraz zwróci uwagę, jakie dowody warto przedstawić w sądzie. Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej skontaktuj się z Kancelarią Adwokacką adwokat Anna Gręda-Adamczyk, która specjalizuje się w prawie rodzinnym.
Nasza kancelaria udziela pomocy prawnej w siedzibie kancelarii oraz świadczy porady prawne online.
