Miejsce zamieszkania dziecka reguluje prawo cywilne i zazwyczaj jest to miejsce zamieszkania rodziców lub jednego z rodziców. W przypadku rozstania rodziców konieczne jest ustalenie miejsca jego pobytu przez sąd. Sprawdź, ile może to trwać i jak wygląda orzecznictwo w tym zakresie.
Spis treści – kliknij, by przejść do interesującego cię akapitu:
- Co to jest miejsce pobytu dziecka?
- Jak powinien wyglądać wniosek o ustalenie miejsca pobytu dziecka?
- Miejsce pobytu dziecka przy matce
- Miejsce pobytu dziecka przy ojcu
- Rozwód a ustalenie miejsca pobytu dziecka
- Jak wygląda sprawa o ustalenie miejsca pobytu dziecka?
- Sądowe ustalenie miejsca pobytu dziecka a orzecznictwo w Polsce
- Czym jest zabezpieczenie miejsca pobytu dziecka?
- Zmiana miejsca pobytu dziecka bez zgody jednego z rodziców
- Co zrobić, jeśli dziecko nie przebywa w określonym miejscu pobytu?
Czytaj też: Wyjazd dziecka za granicę po rozwodzie – czy potrzebna jest zgoda?
Co to jest miejsce pobytu dziecka?
Miejsce pobytu to inaczej miejsce zamieszkania, gdzie faktycznie koncentrują się interesy życiowe dziecka – gdzie śpi, spożywa posiłki, odrabia lekcje, spotyka się z kolegami i koleżankami. Niekoniecznie musi być to miejsce zameldowania.
Kodeks cywilny określa, że miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej.
Zgodnie z art. 28 Kodeksu cywilnego można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania. W przypadku dziecka jest to, to samo miejsce co miejsce zamieszkania jednego z rodziców. Wtedy drugi z rodziców ma prawo i obowiązek utrzymywania kontaktów z dzieckiem.
Jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa. Jeżeli dziecko nie przebywa stale u żadnego z rodziców, miejsce zamieszkania określa sąd opiekuńczy.
W momencie rozstania rodziców dziecka, konieczne jest ustalenie miejsca zamieszkania dziecka (tzw. miejsce stałego pobytu dziecka). Ustalenie pobytu zależy od wielu czynników, w szczególności zaś od: kompetencji i predyspozycji wychowawczych rodziców oraz rozsądnych życzeń dziecka.
Ustalenie miejsca pobytu dziecka może nastąpić na drodze sądowej oraz na drodze pozasądowej wskutek mediacji i ugody zawartej przed mediatorem sądowym.
Do czasu osiągnięcia przez dziecko pełnoletności, spraw o ustalenie miejsca zamieszkania może być kilka. Samo miejsce pobytu dziecka może się zmieniać w trakcie rozwoju dziecka.
Jak powinien wyglądać wniosek o ustalenie miejsca pobytu dziecka?
Aby dokonać sądownego ustalenia miejsca zamieszkania, należy sporządzić odpowiedni wniosek do sądu. Nie istnieje jeden uniwersalny wzór wniosku o ustalenie miejsca zamieszkania dziecka i nie zalecamy, aby korzystać z gotowych szablonów dostępnych w Internecie.
Warto swoją sprawę powierzyć adwokatowi, którzy sporządzi prawidłowy wniosek – bez braków formalnych, ponadto powoła on odpowiednie dowody i zawrze we wniosku odpowiednie żądania.
Sam wniosek należy dobrze uzasadnić. Użyte argumenty powinny odnosić się do faktycznej sytuacji opiekuńczo-wychowawczej dziecka. Argumenty w sprawie o ustalenie miejsca pobytu dziecka powinny dotyczyć tego, dlaczego dziecko powinno zamieszkiwać właśnie z tym rodzicem, w jaki sposób sprawuje on władzę rodzicielską oraz co powoduje, że drugi rodzic nie powinien być rodzicem zamieszkującym z dzieckiem.
Do wniosku o ustalenie miejsca pobytu dziecka koniecznie trzeba dołączyć odpis aktu urodzenia dziecka w oryginale.
Składany wniosek można połączyć i złożyć do razem z wnioskiem o ograniczenie władzy rodzicielskiej lub wnioskiem o ustalenie kontaktów. Dodatkowo z wnioskiem o ustalenie miejsca pobytu, warto złożyć na czas trwania postępowania sądowego, wniosek o zabezpieczenie miejsca pobytu dziecka.
Opłata sądowa od wniosku o ustalenie miejsca pobytu dziecka wnosi 100 zł.
Miejsce pobytu dziecka przy matce
Po rozstaniu się rodziców należy ustalić, z którym z rodziców dziecko zamieszka. Rodzic, u którego zostało ustalone miejsce zamieszkania dziecka, powinien zapewnić mu adekwatne do wieku warunki mieszkaniowo-bytowe.
W Polsce najczęściej dzieci mają ustalone miejsce pobytu przy matce – dzieje się tak w ok. 90% przypadków.
Dzieje się tak z dwóch powodów. W większości wypadków ojciec zgadza się, aby dziecko mieszkało z matką oraz matka ma większą więź emocjonalną z dzieckiem, wyższe kompetencje i predyspozycje wychowawcze.
Uzasadnienie wniosku o ustalenie miejsca pobytu dziecka przy matce powinno odnosić się szeroko i szczegółowo do sytuacji opiekuńczo-wychowawczej danego dziecka, postaw rodziców oraz ich kompetencji i predyspozycji wychowawczych.
W przypadku, gdy pobyt dziecka zostanie ustalony w miejscu zamieszkania matki, ojciec dalej ma prawo do kontaktów z dzieckiem, w szczególności do kontaktów osobistych i zabierania dziecka poza miejsce zamieszkania, a także kontaktów za pomocą komunikatorów internetowych.
Miejsce pobytu dziecka przy ojcu
W mniejszym stopniu zdarza się, że miejsce pobytu dziecka sąd ustala przy ojcu. Statystycznie dzieci rzadziej mają ustalone miejsce zamieszkania przy ojcu z uwagi na to, że zazwyczaj więź dziecka z matką jest silniejsza.
Ale po rozstaniu rodziców, sytuacja ojca jest taka sama jak sytuacja matki. Sam ojciec można wszcząć sprawę o ustalenie miejsca pobytu dziecka przy nim.
Nie do rzadkości należą sytuacje, kiedy matka nie chce wychowywać dziecka, jest uzależniona od alkoholu lub środków psychoaktywnych, poważnie chora psychicznie, porzuciła dziecko itp. W takich wypadkach ojciec ma największe szanse, aby dziecko mieszkało z nim.
Rozwód a ustalenie miejsca pobytu dziecka
Zgodnie z paragrafem 1 przepisu art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w wyroku orzekającym rozwód, sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej, kontaktach rodziców z dzieckiem oraz o zobowiązaniach rodziców na potrzeby utrzymania i wychowania dziecka.
Sąd powierzając po rozwodzie obojgu małżonkom władzę rodzicielską, obligatoryjnie musi ustalić w wyroku rozwodowym miejsce zamieszkania dziecka.
Oczywiście rodzice mogą te kwestię wcześniej ustalić między sobą, korzystając z pomocy pełnomocników i mediatorów sądowych.
Aby ustalić miejsce zamieszkania dziecka nie trzeba wszczynać postępowania o rozwód, gdy np. strony z powodów światopoglądowych nie chcą się rozwiązania małżeństwa przez rozwód.
Jak wygląda sprawa o ustalenie miejsca pobytu dziecka?
Sprawa o ustalenie miejsca pobytu dziecka jest delikatną sprawą z zakresu prawa rodzinnego i wymaga wielu umiejętności nie tylko z dziedziny prawa rodzinnego i opiekuńczego, ale także psychologii i psychiatrii sądowej.
Sprawę rozpatruje sąd rejonowy. Sąd szczegółowo ustala sytuację opiekuńczo-wychowawczą dziecka, sytuację rodziców, warunki lokalowo-bytowe, kompetencje i predyspozycje wychowawcze, rozsądne życzenia dziecka.
W trakcie rozprawy przesłuchiwani są świadkowie (osoby spokrewnione, spowinowacone, obce np. nauczyciele, sąsiedzi itd.) oraz przeprowadzany jest dowód z OZSS (Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów), dowód z opinii biegłego psychologa, dowód z opinii biegłego psychiatry, wywiady kuratorskie itd. Wysłuchane przez sąd może być też same dziecko.
Sama sprawa może trwać nawet kilkanaście miesięcy przed sądem pierwszej instancji. Wobec tego na czas trwania postępowania kluczowe jest zabezpieczenie miejsca pobytu dziecka.
Postanowienie wydane przez sąd rejonowy jest nieprawomocne, a stronie niezadowolonej z rozstrzygnięcia przysługuje prawo do odwołania się, czyli wniesienia apelacji.
Gdy wyrok jest prawomocny tj. żadna ze stron nie odwołała się lub sąd okręgowy wydał postanowienie wskutek wniesienia apelacji, to zawsze do ukończenia przez dziecko 18 roku życia, można jeszcze złożyć wniosek o zmianę miejsce zamieszkania dziecka.
Sądowe ustalenie miejsca pobytu dziecka a orzecznictwo w Polsce
Orzecznictwo sądów powszechnych w zakresie sądowego ustalenia miejsca pobytu dziecka jest bardzo bogate.
Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1998 r. I CKN 1122/98, w którym wskazano, że sąd opiekuńczy, kierując się dobrem małoletniego, bierze pod rozwagę również powszechnie znane zasady psychologii rozwojowej i pedagogiki, z których wynika że dziecko do prawidłowego rozwoju potrzebuje kontaktu z obojgiem rodziców.
W pierwszym okresie życia dziecka ważniejsze są kontakty z matką, a w latach późniejszych, szczególnie, gdy jest to chłopiec – niezbędne są również kontakty z ojcem.
W sprawie opiekuńczej dotyczącej małoletniego sąd ma obowiązek zapoznać się z jego stanowiskiem, jeżeli stopień dojrzałości małoletniego na to pozwala i jest to celowe.
W każdym takim przypadku sąd rozważa możliwość uwzględnienia rozsądnego życzenia małoletniego, jeżeli jest to zgodne z jego dobrem.
Czym jest zabezpieczenie miejsca pobytu dziecka?
Postępowanie sądowe w celu ustalenia miejsca zamieszkania dziecka może być długotrwałe, ale sytuacja prawna dziecka w kwestii miejsca zamieszkania nie może być zawieszona aż do wydania wyroku przez sąd.
Wobec tego istnieje konieczność udzielenia zabezpieczenia, czyli tymczasowego ustalenia miejsca zamieszkania dziecka na czas trwania postępowania.
Podstawą prawną są przepisu Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z art. 730 § 1 k. p. c. w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia.
Merytorycznymi przesłankami zabezpieczenia powództwa określonymi w art.730 ( 1) §1 i 2 k.p.c. są istnienie roszczenia podlegającego zabezpieczeniu oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.
Celem zabezpieczenia jest udzielenie tymczasowej ochrony prawnej podmiotom potrzebującym. Interes prawny istnieje w przypadku, gdy zachodzi potrzeba zapewnienia uprawnionemu „należytej ochrony prawnej”, zanim uzyska on ochronę definitywną (ostateczną).
Wniosek o zabezpieczenie miejsca pobytu składa się wraz z wnioskiem o ustalenie miejsca pobytu.
Zmiana miejsca pobytu dziecka bez zgody jednego z rodziców
Zmiana aktualnego miejsca pobytu dziecka może odbyć się bez zgody rodzica u którego przebywa dziecko.
Po pierwsze, rodzic może sprzeciwiać się, aby dziecko miało miejsce zamieszkania u drugiego z rodziców, mimo wydanego orzeczenia sądowego.
Po drugie, pomimo orzeczenia sądowego, dziecko może być zabrane przez jednego z rodziców od rodzica, u którego dziecko powinno mieszkać. W takim wypadku zazwyczaj dochodzi do nadużycia władzy rodzicielskiej.
Wówczas należy rozważyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa oraz wszczęcie postępowania o wydanie dziecka.
Co zrobić, jeśli dziecko nie przebywa w określonym miejscu pobytu?
Rodzic, któremu przysługuje władza rodzicielska zawsze powinien mieć świadomość i wiedzę, gdzie jego dziecko ma miejsce stałego pobytu i gdzie przebywa na stałe.
Zdarzają się jednak sytuacje, gdzie jeden z rodziców ukrywa miejsce pobytu – swoje i dziecka, przed drugim rodzicem. Jest to nadużycie władzy rodzicielskiej, które można zgłosić organom ścigania oraz sądowi rodzinnemu.
Jeśli szukasz pomocy prawnej w zakresie ustalenia miejsca pobytu dziecka, np. przy sporządzeniu wniosku czy poradzie prawnej co należy zrobić – skontaktuj się z naszą kancelarią.
Niniejszy wpis na blogu zawiera najbardziej przydatne i ogólne informacje na temat omawianego zagadnienia prawnego. Wpis nie stanowi porady prawnej, ani nie stanowi rozwiązania konkretnej sprawy bądź problemu prawnego. Nawet, jeśli Twoja sytuacja jest bardzo podobna to szczegóły mogą wpływać na rodzaj postępowania i działania prawnego. Z tego względu swoją indywidualną sytuację prawną i faktyczną zawsze należy skonsultować z adwokatem.
