Zaprzeczenie ojcostwa jest to prawne podważenie biologicznego ojcostwa mężczyzny. Może ono dotyczyć zarówno małżonków jak i byłych małżonków. Teoretycznie ten problem może dotyczy każdej pary pozostającej w związku małżeńskim bądź osoby już po rozwodzie. Warto więc znać podstawowe informacje prawne na temat domniemania pochodzenia dziecka od męża matki, obalenia domniemania pochodzenia dziecka a co za tym idzie unieważnienia ojcostwa.
Spis treści – kliknij, by przejść do interesującego cię akapitu:
- Co to jest unieważnienie ojcostwa?
- Termin na zaprzeczenie ojcostwa
- Pozew o zaprzeczenie ojcostwa
- Zaprzeczenie ojcostwa w trakcie lub po rozwodzie
- Zaprzeczenie ojcostwa przez prokuratora
- Sądowe zaprzeczenie ojcostwa krok po kroku
- Zaprzeczenie ojcostwa przez matkę dziecka
- Co dalej po unieważnieniu ojcostwa?
Co to jest unieważnienie ojcostwa? Kiedy zaprzeczenie ojcostwa jest możliwe?
W polskim prawie obowiązuje tzw. domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki (domniemanie ojcostwa). Zgodnie z przepisem art. 62 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem 300 dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki.
Oznacza to, że jeżeli zamężna kobieta, rozwódka lub wdowa urodzi dziecko (w przypadku kobiet po rozwodzie oraz wdów – przed upływem 300 dni od rozwodu lub śmierci męża) to automatycznie jako ojciec w akcie urodzenia dziecka zostanie wpisany mąż tej kobiety.
Domniemania nie stosuje się natomiast, jeżeli dziecko urodziło się po upływie 300 dni od orzeczenia separacji, rozwodu czy śmierci małżonka.
Przykład:
Adrian i Beata zawarli związek małżeński w 2010 roku. Od 2020 roku małżeństwo coraz gorzej się układało. Zarówno Adrian jak i Beata mieli już innych partnerów, ale razem wychowywali dwójkę swoich wspólnych dzieci. Ich małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi 1 lipca 2021 roku. Wyrok uprawomocnił się 9 lipca 2021 roku. Dnia 10 stycznia 2022 roku Beata urodziła kolejne dziecko. Otrzymało ono w akcie urodzenia nazwisko takie jak nosi Adrian oraz jej dzieci z tego właśnie małżeństwa. Z tej przyczyn, że nie minęło jeszcze 300 dni od rozwodu, to właśnie Adrian nabył w stosunku do nowonarodzonego dziecka prawa i obowiązki jako ojciec: alimentów, kontaktów, władzę rodzicielską. Jedynym sposobem, aby biologiczny ojciec stał się ojcem w sensie prawnym, a Adrian jako ojciec w sensie prawnym przestał nim być, jest wytoczenie w takiej sytuacji powództwa o zaprzeczenie ojcostwa.
Podstawą prawną unieważnienia ojcostwa jest przepis z art. 67 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi, że zaprzeczenie ojcostwa następuje przez wykazanie, że mąż matki nie jest ojcem dziecka. Chodzi o wykazanie biologiczne, najczęściej za pomocą badań DNA.
Zaprzeczenie ojcostwa dotyczy wyłącznie małżonków. Nie można bowiem zaprzeczyć ojcostwu dziecka pozamałżeńskiego, bo nie istnieje w przepisach prawa domniemanie ojcostwa dziecka pozamałżeńskiego.
Niemożliwe jest także zaprzeczenie ojcostwa w trakcie ciąży. Jedyne co można zrobić w takiej sytuacji, to wytoczenie powództwa natychmiast po urodzeniu się dziecka. Niemniej jednak można już w trakcie ciąży skompletować potrzebne dokumenty, przygotować pozew, skorzystać z pomocy prawnika.
Kto może wytyczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa? Uprawienie w tej kwestii mają: matka, ojciec oraz samo dziecko. Taka sprawa może się odbyć już nawet po śmierci rodziców, wówczas w sądzie reprezentować ich będzie kurator.
Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa może wytoczyć też prokurator. Prokurator może samodzielnie wystąpić o zaprzeczenie ojcostwa, gdy z urzędu powziął informację o takiej potrzebie np. prowadząc inną sprawę bądź wskutek wniosku osoby zainteresowane, której upłynął ostateczny termin do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa.
Niekiedy jednak zasadne jest wystąpienie o ustalenie uznania ojcostwa za bezskuteczne (tzw. zaprzeczenie ojcostwa po uznaniu dziecka). Jest to jednak zupełnie inna procedura niż zaprzeczenie ojcostwa, które ma na celu obalić domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki. Wynika to z tego, że ojcostwo można ustalić na trzy sposoby:
- domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki,
- uznanie ojcostwa,
- sądowe ustalenie ojcostwa.
W wypadku uznania ojcostwa, ojciec bądź matka może być w błędzie, że dziecko pochodzi od danego mężczyzny. Wówczas można wytoczyć powództwo o uznanie ojcostwa za bezskuteczne.
Termin na zaprzeczenie ojcostwa. Czy jest możliwe unieważnienie ojcostwa po latach?
Zaprzeczenia ojcostwa nie można przeprowadzić w dowolnym czasie. Ustawa ogranicza możliwość wystąpienia z takim powództwem w czasie.
Terminy są zróżnicowane dla każdego z podmiotu i wynoszą:
- mąż matki może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się, że dziecko od niego nie pochodzi, nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności;
- matka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa swego męża w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziała się, że dziecko od niego nie pochodzi, nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności;
- dziecko po osiągnięciu pełnoletności może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od męża swojej matki. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności;
- prokurator co do zasady w każdym czasie może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa;
Warto pamiętać, że pełnoletność dziecka bądź śmierć dziecka lub rodzica co do zasady nie stanowi przeszkody w wytoczeniu powództwa i ustaleniu stanu cywilnego dziecka zgodnie z prawdą biologiczną.
Możliwe jest więc zaprzeczenie ojcostwa po latach bądź po osiągnieciu przez dziecko pełnoletności.
Pozew o zaprzeczenie ojcostwa – co powinien zawierać, jakie dokumenty są potrzebne?
Aby rozpocząć procedurę zaprzeczenia ojcostwa należy najpierw sporządzić pozew o zaprzeczenie ojcostwa.
W pozwie powinien być zawarty wniosek o zaprzeczenie ojcostwa w postaci, np. „zaprzeczyć ojcostwu Jana Kowalskiego w stosunku do Mai Kowalskiej, urodzonej dnia 1 maja 2022 roku, córki Jana i Anny”.
W pozwie o zaprzeczenie ojcostwa powinny być przytoczone okoliczności faktyczne wskazujące na to, że ojciec nie jest ojcem w sensie biologicznym np. zeznania świadków, prywatne badania DNA etc.
Do pozwu należy dołączyć także odpowiednie dokumenty, w szczególności odpis aktu urodzenia dziecka. Można także złożyć zaświadczenia medyczne, dokumentację medyczną, prywatne badania DNA itd. Pozew należy złożyć we właściwym sądzie rejonowym ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego, w wydziale rodzinnym i dla nieletnich.
Nie ma uniwersalnego wzoru takiego pozwu. Zawsze pozew powinien sporządzić adwokat, który specjalizuje się w danej dziedzinie prawa. Nie warto korzystać ze wzorów udostępnianych w Internecie, bo taki pozew może nie odpowiadać sytuacji faktycznej lub prawnej oraz spowodować więcej szkody niż pożytku.
Pozwany po doręczeniu mu pozwu przez sąd, składa odpowiedź na pozew w terminie do 14 dni. Następnie wyznaczana jest rozprawa. Czas oczekiwania na rozprawę to od kilku do kilkunasty tygodni.
Czy jest możliwe zaprzeczenie ojcostwa w trakcie lub po rozwodzie?
Nie można połączyć sprawy o zaprzeczenie ojcostwa i sprawy o rozwód do wspólnego rozpoznania przez sąd. Te dwie sprawy toczą się bowiem przed innymi sądami. Rozwód rozpoznawany jest przez sąd okręgowy a zaprzeczenie ojcostwa przez sąd rejonowy.
Można natomiast prowadzić skutecznie sprawę o zaprzeczenie ojcostwa przed wszczęciem sprawy o rozwód, w jej trakcie lub już po zakończeniu sprawy rozwodowej.
Gdy obie sprawy toczą się jednocześnie to warto wtedy rozważyć zawieszenie sprawy rozwodowej, tak aby najpierw przeprowadzić sprawę o zaprzeczenie ojcostwa. W wyroku rozwodowym sąd okręgowy orzeka o wspólnych dzieciach małżonków, czyli także dziecka, co do którego ojcostwo ma zostać zaprzeczone.
Zaprzeczenie ojcostwa przez prokuratora – jak poprawnie napisać wniosek do prokuratury?
Prokurator ma prawo wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa co do zasady każdym czasie, ponieważ nie jest ograniczony terminami wytoczenia powództwa tak jak matka, ojciec bądź dziecko.
Zgodnie z przepisem art. 86 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego powództwo o ustalenie lub zaprzeczenie ojcostwa oraz ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa może wytoczyć także prokurator, jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego.
Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, prokurator może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa oraz ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność. Wytoczenie powództwa przez prokuratora nie jest możliwe, jeżeli dziecko zmarło po osiągnięciu pełnoletności.
Aby prokurator wytoczył powództwo najpierw należy złożyć wniosek do prokuratury o zaprzeczenie ojcostwa. We wniosku wskazać należy, że dziecko nie pochodzi od męża matki, lecz innego mężczyzny, przedstawić dowody np. badania DNA, dokumentację medyczną, wskazać świadków.
Wniosek do prokuratury powinien być prawidłowo i rzetelnie sporządzony tak jak pozew o zaprzeczenie ojcostwa, należy załączyć odpowiednie dokumenty i przytoczyć okoliczności faktyczne.
Proces o zaprzeczenie ojcostwa wszczęty przez prokuratora trwa tyle samo co proces o zaprzeczenie ojcostwa wszczęty przez matkę, dziecko bądź ojca.
Nie ma uniwersalnego wzoru takiego wniosku. Najlepiej aby taki wniosek przygotował prawnik specjalizujący się w tematyce prawa rodzinnego.
Wniosek do prokuratury o zaprzeczenie ojcostwa jest wolny od opłat publicznoprawnych. Koszt sporządzenia wniosku przez adwokata uzależniony jest od stopnia skomplikowania sprawy.
Prokurator po wpłynięciu wniosku, nie ma obowiązku wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa. Podejmuje on samodzielną i autonomiczną decyzję, czy wystąpić z powództwem czy tego nie robić (prokurator może nie złożyć wniosku o zaprzeczenie ojcostwa, czyli de facto go w ten sposób odrzuca). Decyzja prokuratora nie podlega zaskarżeniu i jest ostateczna.
Sądowe zaprzeczenie ojcostwa krok po kroku – jak wygląda rozprawa, jakie są koszty?
Procedurę sądowego zaprzeczenia ojcostwa rozpoczyna wytoczenie powództwa, czyli złożenie pozwu. Następnie pozew jest doręczany pozwanemu, który ma 14 dni na złożenie odpowiedzi.
Kolejnym etapem jest wyznaczenie terminu rozprawy celem przeprowadzenia postępowania np. przesłuchania stron, przesłuchania świadków, przeprowadzenia dowodu z badań DNA itd.
Sąd ustala:
- kiedy urodziło się dziecko,
- na jakiej podstawie dziecko nie pochodzi biologicznie od ojca, czyli męża matki,
- kto wykonuje faktycznie władzę rodzicielską i opiekę nad dzieckiem,
- kto utrzymuje dziecko,
- czy ojciec, czyli mąż matki ma kontakt z dzieckiem itd.
Ile trwa sprawa o zaprzeczenie ojcostwa? Możliwe jest zakończenie postępowania po przeprowadzeniu tylko jednej rozprawy. Zdarzają się jednak procesy, w których mamy do czynienia z kilkoma terminami rozpraw. Zazwyczaj sprawa o zaprzeczenie ojcostwa nie trwa dłużej niż rok przed sądem I instancji.
A ile trwa uprawomocnienie wyroku? Wyrok uprawomocnia się wraz z upływem 7 dni od dnia jego wydania, jeżeli żadna ze stron nie złoży wniosku o uzasadnienie a następnie nie wniesie apelacji od wyroku.
Po prawomocnym zaprzeczeniu ojcostwa należy dokonać uznania ojcostwa przez ojca biologicznego w urzędzie stanu cywilnego albo wszcząć sądowne postępowanie o ustalenie ojcostwa.
Nie można zaprzeczyć i ustalić ojcostwa w jednym postępowaniu.
Zaprzeczenie ojcostwa przez matkę dziecka
Matka, która wie bądź podejrzewa, że ojcem jej dziecka nie jest jej mąż, już w ciąży powinna zgłosić się do adwokata opracować z nim pozew, zebrać niezbędne dokumenty i ustalić plan działania.
Dzięki temu niezwłocznie po porodzie, pozew może zostać złożony w sądzie, a nie np. gdy matka po porodzie będzie się dobrze czuć. Znacznie przyśpieszy to postępowanie.
Oczywiście nie ma jednej, skutecznego planu działania. Sprawa rodzinna zawsze musi być opracowana pod kątem danego klienta i jego sytuacji faktycznej i prawnej.
Należy pamiętać, że nie tylko ojciec – mąż matki, ale także matka ma legitymację czynną w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa, czyli może skutecznie i samodzielnie wytoczyć powództwo. Procedura kontaktu z adwokatem i sądowa jest w zasadzie taka sama w wypadku matki jak i ojca.
Niemniej jednak warto, aby matka już w ciąży zgłosiła się do adwokata w sytuacji, gdy rozważa zaprzeczenie ojcostwa.
Co dalej po unieważnieniu ojcostwa? Co z alimentami, nazwiskiem dziecka i zasiłkami?
Wyrok zaprzeczający ojcostwo powoduje, że ustają prawa i obowiązki ojca wobec dziecka a dziecka wobec ojca. Płacone dotychczas alimenty na dziecko nie podlegają jednak zwrotowi. Matka, która otrzymała świadczenia i zasiłki np. rodzinne, becikowe, świadczenie wychowawcze 500+ nie musi ich zwracać.
Wyrok oddalający powództwo o zaprzeczenie ojcostwa powoduje, że w sytuacji prawnej ojca i dziecka nic się nie zmienia. Nadal łączą ich prawa i obowiązki wynikające ze stosunku prawnego, jakim jest ojcostwo.
Oczywiście matka, w razie zaprzeczenia ojcostwa, może zmienić dziecku nazwisko, może uznać ojcostwo w urzędzie stanu cywilnego oraz wytoczyć powództwo o ustalenie ojcostwa dla swojego dziecka.
Nowa sprawa o ustalenie ojcostwa nie jest wszczynana w sposób automatyczny. Ojciec biologiczny będzie wpisany w akcie urodzenia jako ojciec, gdy jego ojcostwo zostanie ustalone poprzez uznanie ojcostwa w urzędzie stanu cywilnego bądź w wyroku ustalającym ojcostwo.
Jeśli szukasz pomocy prawnej w zakresie zaprzeczenie ojcostwa, skontaktuj się z nasza kancelarią.
Niniejszy wpis na blogu zawiera najbardziej przydatne i ogólne informacje na temat omawianego zagadnienia prawnego. Wpis nie stanowi porady prawnej, ani nie stanowi rozwiązania konkretnej sprawy bądź problemu prawnego. Nawet, jeśli Twoja sytuacja jest bardzo podobna to szczegóły mogą wpływać na rodzaj postępowania i działania prawnego. Z tego względu swoją indywidualną sytuację prawną i faktyczną zawsze należy skonsultować z adwokatem.
