Temat podwyższenia alimentów związany z aktualnym wzrostem cen i kosztów życia, coraz częściej pojawia się u osób objętych świadczeniem alimentacyjnym. Alimenty ustalone kilka bądź kilkanaście lat temu, dziś nie pokrywają już co najmniej polowy kosztów utrzymania i wychowania np. dzieci. Sprawdź, kiedy i jak można żądać podwyższenia alimentów w drodze sądowej lub pozasądowej.
Spis treści – kliknij, by przejść do interesującego cię akapitu:
- Kto jest zobowiązany do płacenia alimentów?
- Jakie czynniki wpływają na wysokość alimentów?
- Argumenty do podwyższenia alimentów – jak można uzasadnić swój wniosek?
- Jak skutecznie zwiększyć wysokość alimentów?
- Pozew o podwyższenie alimentów – co powinien zawierać?
- Co zrobić, jeśli drugi rodzic nie zgadza się na podwyższenie alimentów?
- Jak wygląda sprawa o podwyższenie alimentów w sądzie?
- Adwokat do sprawy o podwyższenie alimentów – jak może nam pomóc?
Kto jest zobowiązany do płacenia alimentów?
Alimenty są to środki utrzymania i wychowania. Zgodnie z art. 128 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.) obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny), obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.
Obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych (są to osoby, które należą do grona potomków danej osoby, np. dzieci, wnuki, prawnuki) przed wstępnymi (osoby, od których zstępny się wywodzi, np. rodzice, dziadkowie, pradziadkowie) a w dalszej kolejności przez rodzeństwem. W przypadku jeżeli jest kilku zstępnych lub wstępnych – obciąża bliższych stopniem przed dalszymi.
Krewnych w tym samym stopniu obciąża obowiązek alimentacyjny w częściach odpowiadających ich możliwościom zarobkowym i majątkowym (art. 129 k.r.o.).
Oznacza to, że małoletnie dziecko w pierwszej kolejności powinno być utrzymywane i wychowane poprzez dostarczanie środków przez rodziców.
Istnieją także inne rodzaje obowiązków alimentacyjnych np. między rozwiedzionymi małżonkami (np. alimenty na byłą żonę), między wnukami a dziadkami, między siostra a bratem itd.
W latach 2015-2021 roku w Polsce przeprowadzono prawie 65 tys. spraw o alimenty i zmianę ich wysokości.
Obecnie średnia wysokość alimentów to prawie 600 zł. Tak jak minimalne wynagrodzenie za pracę oraz średnie przeciętne wynagrodzenie, rośnie wysokość alimentów.
Jakie czynniki wpływają na wysokość alimentów?
Zgodnie z przepisem art. 133 k.r.o. rodzice zobowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych tylko względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
Oznacza to, że rodzice mają obowiązek dostarczać dziecku, które nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać środków utrzymania i wychowania oraz nie mogą się od tego obowiązku uchylić w wypadku dziecka małoletniego.
Od czego zależy wysokość alimentów? Zgodnie z przepisem art. 135 k.r.o. zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.
Oznacza to, że sąd nie bierze pod uwagę, ile zarabia osoba zobowiązana do płacenia alimentów, lecz ile jest w stanie zarobić, biorąc pod uwagę swój wiek, stan zdrowia, doświadczenie zawodowe, wykształcenie, predyspozycje, umiejętności, miejsce zamieszkania itd.
Na wysokość alimentów mają wpływ, w szczególności:
- usprawiedliwione koszty utrzymania i wychowania dziecka adekwatne do wieku, stopnia rozwoju i stanu zdrowia;
- możliwości majątkowe i zarobkowe rodziców: ich stan majątku, wiek, stan zdrowia, doświadczenie zawodowe, wykształcenie, umiejętności, predyspozycje;
- ilość osób na utrzymaniu, w szczególności inne dzieci, współmałżonek;
- ilość kontaktów i osobistych starań o utrzymanie i wychowanie dziecka;
Jak ustalić wysokość alimentów?
W celu ustalenia wysokości alimentów należy zsumować średnie koszty utrzymania dziecka w ujęciu miesięcznym oraz rocznym i podzielić je przez dwanaście miesięcy. Przy ustalaniu alimentów bierze się po uwagę m.in.:
- wyżywienie,
- rachunki za wodę, gaz, prąd, ogrzewanie, Internet, TV, subskrypcje, np. Netflix,
- paliwo i koszty transportu,
- koszty edukacji i wydatki szkolne,
- koszty leków i leczenia,
- zakup kosmetyków, ubrań, butów, zabawek
- zajęcia dodatkowe,
- wypoczynek,
- rozrywkę.
Jak sąd ustala alimenty? Przykłady wyliczania wysokości alimentów
Po zsumowaniu uśrednionych kosztów alimentów w skali miesiąca należy zastanowić się, czy rodzice kosztami utrzymania dziecka w skali miesiąca np. w kwocie 2000 zł powinni być obciążeni po połowie czy w innym stosunku procentowym.
Sąd bierze pod uwagę ich możliwości majątkowe i zarobkowe oraz osobiste starania o wychowanie i utrzymanie dziecka.
Przykład 1:
Jan ma jedno dziecko w wieku pięciu lat, ale widuje się z nim sporadycznie w miejscu zamieszkania matki – zazwyczaj raz na dwa, trzy miesiące. Poza alimentami Jan nie przekazuje żadnych pieniędzy na rzecz swojego syna, np. na zakup innych rzeczy np. ubrań, zabawek itd. Sąd ustalił koszty utrzymania dziecka na kwotę 1800 zł miesięcznie i zasądził od ojca kwotę w wysokości 1100 zł miesięcznie.
Przykład 2:
Jacek ma córkę w wieku sześciu lat, którą zajmuje się ok. 12-13 dni w miesiącu, przy czym dziecko spędza z nim co najmniej 8 nocy w miesiącu. Ponadto połowę wakacji i ferii Jacek sam opiekuje się dzieckiem. Koszty utrzymania dziecka zostały ustalone na kwotę 1800 zł miesięcznie. Sąd zasądził Jackowi alimenty w kwocie 700 zł miesięcznie.
Przykład 3:
Marek zajmuje się dzieckiem 12-13 dni w miesiącu, przy czym dziecko spędza z nim co najmniej 8 nocy w miesiącu, a także połowę wakacji i ferii. Sąd ustalił koszty utrzymania na kwotę 1800 zł miesięcznie. Marek zarabia 10 000 zł netto miesięcznie a matka jego dziecka zarabia 3400 zł. Sąd zasądził Markowi alimenty w kwocie 1200 zł miesięcznie.
Przykład 4:
Marcin zarabia 5500 zł miesięcznie. Na utrzymaniu ma jedno dziecko, która chodzi do przedszkola prywatnego, którego koszt wynosi 1200 zł miesięcznie. Ponadto dziecko jest leczone ortodontycznie i logopedycznie (od zawsze leczenie było to leczenie prywatne, a nie na NFZ). Dziecko spędza z ojcem co drugi weekend od piątku do poniedziałku. Matka dziecka zarabia 6000 zł miesięcznie. Koszty miesięczne jakie ponosi Marcin kształtują się następująco:
- najem mieszkania – 2500 zł;
- połowa raty kredytu za mieszkanie wspólne z matką dziecka – 1200 zł;
- wyżywienie – 600 zł;
- kosmetyki, fryzjer, chemia gospodarcza – 200 zł;
- ubezpieczenie, paliwo, eksploatacja auta – 600 zł;
- leki i leczenie – 150 zł;
Łącznie to: 5250 zł.
Sąd ustalił średnie koszty utrzymania dziecka na kwotę 2800 zł i zasądził od Marcina alimenty w kwocie 1500 zł miesięcznie.
Jak widać nie da się ustalić średniej wysokości alimentów przy określonej kwocie zarobków, np. przy zarobkach 3000 czy 5000 zł. Wszystko jest uzależnione od usprawiedliwionych kosztów utrzymania i wychowania dziecka oraz możliwości majątkowych i zarobkowych rodziców.
Same zarobki i samo zaświadczenie o zarobkach nie pozwala na prawidłowe wyliczenie alimentów.
Argumenty do podwyższenia alimentów – jak można uzasadnić swój wniosek?
Sprawa o podwyższenie alimentów jest sprawą znacznie trudniejszą niż sama sprawa o ich zasądzenie. Zgodnie z przepisem art. 138 k.r.o. w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.
Nie ma ograniczenia czasowego, co jaki czas można występować o podwyższenie alimentów np. co dwa lata albo co trzy lata.
W orzecznictwie i nauce prawa przyjmuje się, że „komentowany przepis pozwala skorygować wysokość dotychczasowego świadczenia alimentacyjnego lub stwierdzić ustanie obowiązku alimentacyjnego, jeżeli okoliczności leżące u podstaw wydanego przez sąd orzeczenia lub zawartej przez strony umowy uległy zmianie uzasadniającej stosowne orzeczenie w tym zakresie”.
Wskazana w art. 138 kr.r.o. zmiana stosunków dotycząca alimentów może wystąpić m.in. w przypadku:
- istotnego zwiększenia lub zmniejszenia możliwości zarobkowych i majątkowych obowiązanego do alimentacji (art. 135 § 1 KRO);
- istotnego zwiększenia lub zmniejszenia usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego (art. 135 § 1 KRO);
- wyjścia przez uprawnionego ze stanu niedostatku (art. 133 § 2 KRO);
- ustania możliwości zarobkowych zobowiązanego (art. 134 § 1 KRO);
- uzyskania przez dziecko możliwości do samodzielnego zaspokajania swoich potrzeb, czego nie należy wiązać z samym faktem osiągnięcia pełnoletności (art. 135 § 1 KRO);
- powstania nadmiernego uszczerbku dla rodziców świadczących alimenty na rzecz pełnoletniego dziecka (zob. art. 133 § 3 KRO);
- braku starań pełnoletniego dziecka w uzyskaniu samodzielności w przypadku alimentów świadczonych przez rodziców na rzecz tego dziecka (zob. art. 133 § 3 KRO);
- powstania nadmiernego uszczerbku dla zobowiązanego do alimentów brata lub siostry oraz jego najbliższej rodziny (art. 134 KRO);
- sprzeczności trwania dalszej alimentacji z zasadami współżycia społecznego (art. 1441 KRO);
- istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza (uchw. SN z 16.4.1991 r., III CZP 24/91, Legalis);
- upływu czasu połączonego z istotnym wzrostem wysokości wydatków uprawnionego dziecka (J. Wierciński, w: J. Wierciński, Komentarz KRO, 2011, art. 138, Nt 32 wraz ze wskazanym tam orzeczeniem);
- zaistnienia zmiany w sferze osobistej zobowiązanego do alimentacji rodzica polegającej na tym, że zobowiązanemu do świadczeń urodziło się kolejne dziecko (wyr. SN z 14.5.2002 r., V CKN 1032/00, Legalis);
- powierzenia władzy rodzicielskiej zobowiązanemu do alimentacji w formie renty pieniężnej i rozpoczęcia częściowej realizacji tego obowiązku w naturze (wyr. SN z 29.3.2000 r., I CKN 1287/99, Lex Nr 51630);
- zawarcia małżeństwa przez osobę uprawnioną do alimentacji (wyr. SN z 10.11.1998 r., III CKN 565/98, Legalis);
- nawiązania konkubinatu przez zobowiązanego do alimentacji, co wpływać może korzystnie na ocenę jego możliwości majątkowych (J. Wierciński, w: J. Wierciński, Komentarz KRO, 2011, art. 138, Nt 25);
- zaprzeczenia ojcostwa przez zobowiązanego do alimentów mężczyzny (szerzej zob. uw. do art. 140)” (vide: Art. 138 KRO red. Załucki 2023, wyd. 1/Łukasiewicz, Legalis).
Jaka są przesłanki podwyższenia alimentów? Przesłanka podwyższenia alimentów jest istotna zmiana stosunków. Zmiana musi być istotna, długotrwała i ugruntowana. Zmianę trzeba udowodnić za pomocą środków dowodowych takich jak: zeznania świadków, przesłuchanie stron, wysłuchanie dziecka, dokumenty medyczne, rachunki, faktury imienne itd.
Obecnie wzrost cen, pandemia, wojna w Ukrainie, inflacja mogą być argumentami i podstawą podwyższenia alimentów. Ponadto świadczenie wychowawcze 500+ oraz 300+ nie wpływa na wysokość alimentów oraz nie zwalnia częściowo osoby zobowiązanej do alimentacji.
Jak skutecznie zwiększyć wysokość alimentów?
W celu podwyższenia alimentów należy przeprowadzić odpowiednie przygotowania służące do zebrania dowodów potwierdzających zasadność do zwiększenia alimentów.
Na początek zaleca się:
- skorzystać z porady prawnej adwokata celem skutecznego podwyższenia alimentów i przygotowania pozwu o podwyższenie alimentów oraz załączników do pozwu o podwyższenie alimentów;
- zgromadzić dokumenty jak:
- odpis aktu urodzenia;
- wyrok zasądzający alimenty bądź ugoda ustalająca alimenty, które mają być podwyższone;
- rachunki imienne;
- faktury imienne;
- umowy np. na zajęcia dodatkowe;
- potwierdzenia zapłaty np. za obiady, zajęcia dodatkowe;
- dokumentacja medyczna;
- zaświadczenia lekarskie;
- zaświadczenia z placówki np. szkoły, przedszkola;
Kolejnym krokiem jest uzyskanie prawnej zgody na podwyższenie świadczenia alimentacyjnego. Jak można podwyższyć alimenty? Istnieją następujące sposoby jak:
- wyrok sądu;
- ugoda zawarta przed mediatorem sądowym bez wszczynania postępowania sądowego;
- ugoda sądowa zawarta przed sądem w trakcie postępowania sądowego;
- ugoda zawarta przed mediatorem sądowym w trakcie postępowania sądowego;
- nieoficjalna, prywatna umowa rodziców i rozpoczęcie płacenia wyższych alimentów;
Sposób podwyższenia alimentów zawsze powinien być omówiony z adwokatem, bo sposób działania powinien być dopasowany do konkretnej sytuacji prawnej i faktycznej klienta. Możliwe oczywiście jest dobrowolne podwyższenie alimentów bez sądu np. ugodą zawartą przed mediatorem albo nieoficjalną umową między rodzicami.
Sąd w wyjątkowych sytuacjach i bardzo rzadko zasądza alimenty z datą wsteczną to jest za okres sprzed złożenia pozwu. Sąd zasądza zaś alimenty na wniosek uprawnionego od dnia złożenia pozwu, nawet jeśli postępowanie zakończy się za kilka lat.
Przykład 5:
Sąd Rejonowy w Łodzi w 2016 roku zasądził wobec Radosława alimenty w kwocie 600 zł miesięcznie na rzecz swojej wówczas dwuletniej córki. Dziecko wówczas nie korzystało z zajęć dodatkowych, opieki instytucjonalnej, nie chorowało, dzieckiem opiekowała się babcia, a rodzice pracowali.
W 2023 roku matka dziecka zwróciła się do Radosława o podwyższenie alimentów do kwoty 900 zł. Ojciec dziecka nie wyraził na to zgody, wobec czego matka z pomocą adwokata złożyła pozew o alimenty. Przedstawiła następujące argumenty:
- wzrost cen, wynagrodzenia minimalnego i średniego między rokiem 2016 a 2023;
- upływ 7 lat od ostatniego ustalenia wysokości alimentów;
- edukację dziecka w szkole w stosunku do braku edukacji w 2016 roku;
- zajęcia językowe, sportowe i logopedyczne w stosunku do braku zajęć dodatkowych w 2016 roku;
- wiek dziecka, które obecnie jest ponad cztery razy starsze;
- brak organizacji wakacji i ferii przez ojca;
- śmierć babci i konieczność zatrudnienia niani – matka pracuje w systemie dyżurowym 24h.
Sąd badający sprawę, zdecydował się podnieść alimenty z kwoty 600 zł do kwoty 1500 zł, oraz obciążył Radosława kosztami postępowania w kwocie 3600 zł i opłatą sądową w kwocie 540 zł.
Pozew o podwyższenie alimentów – co powinien zawierać?
Pozew o podwyższenie alimentów jest najważniejszym pismem w sprawie o podwyższenie alimentów. Przygotowanie pozwu jest skomplikowane, bo trzeba nie tylko udowodnić usprawiedliwione koszty wychowania i utrzymania dziecka, możliwości majątkowe i zarobkowe rodziców, ale także istotną zmianę stosunków.
W pozwie powinien być zwarty także wniosek o zabezpieczenie alimentów. W celu przygotowania wniosku należy rozważyć zwrócenie się do urzędów skarbowych, pracodawców, banków itd.
Z tego względu warto, aby w sprawie uprawnionego reprezentował adwokat albo co najmniej adwokat sporządził pozew o podwyższenie alimentów. Usprawni to tok postępowania, ograniczy ryzyko wystąpienia braków formalnych i zwrotu pozwu bez rozpatrzenia merytorycznego, zwiększy szanse szybkiego i sprawnego zabezpieczenia alimentów na czas trwania postępowania.
Pozew o podwyższenie alimentów powinien zawierać:
- konkretny wniosek o zmianę alimentów to jest kwotę ze wskazaniem poprzedniego orzeczenia ustalającego alimenty,
- okoliczności faktyczne i prawne,
- wniosek o zabezpieczenie alimentów,
- wnioski o zwrócenie się do odpowiednich organów typu: banki, urzędy skarbowe.
Pozew wraz z załącznikami nie podlega opłacie sądowej i składa go się we właściwym sądzie rejonowym ze względu na miejsce zamieszkania dziecka bądź pozwanego.
Co zrobić, jeśli drugi rodzic nie zgadza się na podwyższenie alimentów?
Jeżeli drugi rodzic nie zgadza się na podwyższenie alimentów to powinien wnosić o oddalenie wniosku o zabezpieczenie podwyższenia alimentów oraz o oddalenie powództwa o podwyższenie alimentów.
Bardzo dobrze trzeba dobrać argumenty i rozważyć, czy zawarcie ugody nie byłoby lepsze w danej sprawie.
W przypadku gdy pozwany otrzymał pozew, ale nie złożył odpowiedzi i nie stawił się na rozprawie ( jest to tzw. sprawa o podwyższenie alimentów bez udziału pozwanego), sąd może wydać wyrok zaoczny.
Jak wygląda sprawa o podwyższenie alimentów w sądzie?
Po złożeniu pozwu, zweryfikowaniu przez przewodniczącego, czy pozew nie zawiera błędów formalnych, sprawą zajmuje się sąd.
Najpierw rozpoznaje on na posiedzeniu niejawnym (bez udziału stron) wniosek o zabezpieczenie alimentów poprzez ich podwyższenie – alimenty są natychmiast wykonalne i należy je płacić od daty wskazanej w postanowienie.
Obie strony postępowania mają prawo złożyć wniosek o uzasadnienie i zaskarżyć postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia, tj. wnieść zażalenie na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia alimentów poprzez ich podwyższenie.
Następnie sąd wyznacza rozprawę, na której przeprowadzane są dowody. Na pierwszą rozprawę czeka się około kilku tygodni. Pytania na rozprawie oscylują wokół:
- możliwości majątkowych i zarobkowych rodziców;
- usprawiedliwionych kosztów utrzymania i wychowania dziecka;
- istotnej zmiany stosunków to jest tego, co się zmieniło od czasu ostatniego ustalenia wysokości alimentów;
Warto z adwokatem przygotować się do rozprawy. Rozpraw może być kilka w zależności od liczby dowodów, a na koniec jest wydawany wyrok.
Strona niezadowolona z rozstrzygnięcia ma prawo odwołać, czyli wnieść apelację do sądu okręgowego. Taka sprawa zazwyczaj trwa od kilku miesięcy do kilku lat.
Ile kosztuje sprawa o podwyższenie alimentów? Każda ze stron ponosi koszty swojego pełnomocnika w osobie adwokata. Kompleksowe prowadzenie sprawy przez adwokata to zazwyczaj koszt około kilku tysięcy złotych. Sam uprawniony nie ponosi kosztów sądowych, zobowiązany jest do nich zobowiązany do płacenia alimentów.
Adwokat do sprawy o podwyższenie alimentów – jak może nam pomóc?
Pomoc doświadczonego prawnika w sprawie o zwiększenie alimentów może okazać się kluczowa w odniesieniu satysfakcjonującego rozstrzygnięcia sprawy. Adwokat oceni, czy na obecnym etapie warto już wnosić o podwyższenie alimentów, jaką drogę wybrać – sądową czy pozasądową oraz jakie dokumenty zgromadzić.
Adwokat Anna Gręda-Adamczyk przygotowuje i prowadzi sprawy osobiście. Ewentualna nieobecność na rozprawie jest zawsze uzgadniana z klientem i odbywa się za jego wiedzą i zgoda np. odroczenie terminu rozprawy bądź wyznaczenie substytuta.
Obecnie na koncie mamy przeprowadzonych kilkaset sprawy o alimenty począwszy od jednostkowych porad prawnych, przygotowania pism procesowych jak i reprezentację klientów w sądach.
Jeśli chcesz skorzystać z naszej pomocy prawnej w sprawie o zwiększenie alimentów, skontaktuj się z nami.
Niniejszy wpis na blogu zawiera najbardziej przydatne i ogólne informacje na temat omawianego zagadnienia prawnego. Wpis nie stanowi porady prawnej, ani nie stanowi rozwiązania konkretnej sprawy bądź problemu prawnego. Nawet, jeśli Twoja sytuacja jest bardzo podobna to szczegóły mogą wpływać na rodzaj postępowania i działania prawnego. Z tego względu swoją indywidualną sytuację prawną i faktyczną zawsze należy skonsultować z adwokatem.
