Każdy z rodziców ma obowiązek ponosić koszty utrzymania i wychowania swojego małoletniego dziecka. Obowiązek ten nie wygasa w sposób automatyczny w momencie osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Konieczne jest uzyskanie orzeczenia stwierdzającego wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego. W tym artykule wyjaśniamy kiedy i jak zakończyć płacenie alimentów.
Spis treści – kliknij, by przejść do interesującego cię akapitu:
- Co to jest i kogo dotyczy obowiązek alimentacyjny?
- Do kiedy obowiązuje obowiązek alimentacyjny?
- Jak można zakończyć obowiązek płacenia alimentów?
- Jak napisać pozew o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego?
- Sprawa sądowa i orzecznictwo dotyczące wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego
Co to jest i kogo dotyczy obowiązek alimentacyjny?
Obowiązek alimentacyjny jest to zobowiązanie prawne do zapewnienia środków finansowych na utrzymanie i wychowanie osoby uprawnionej.
Najczęściej obowiązek alimentacyjny dotyczy rodziców wobec ich nieletnich dzieci, ale może on również dotyczyć innych osób, takich jak byli małżonkowie czy też rodzice wobec dorosłych dzieci, którzy nie są w stanie samodzielnie się utrzymać.
Najpopularniejsze rodzaje obowiązku alimentacyjnego to alimenty na: małoletnie dziecko; na pełnoletnie dziecko; na własnych rodziców; na byłą żonę lub byłego męża; na dziadków lub rodzeństwo.
Zgodnie z przepisem art. 128 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Oznacza to, że rodzice mają obowiązek dostarczać dziecku środków utrzymania a nawet wychowania.
Środki utrzymania to: wyżywienie, leki, odzież, obuwie, higiena osobista, mieszkanie itd., a środki wychowania to szeroko pojęta edukacja, czyli zapewnienie rozwoju psychicznego i fizycznego dziecku, np. poprzez zakup książek, kursów, przyborów szkolnych itd.
Rodzic zobowiązany jest do alimentacji dziecka małoletniego, nawet gdy jest to połączone z uszczerbkiem dla rodzica albo dziecko nie dokłada starań do zapewnienia sobie samodzielnego utrzymania np. nie uczy się, nie uczęszcza do szkoły itd.
W zakresie dziecka pełnoletniego, obowiązek alimentacyjny trwa, dopóki dziecko nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie tzn. uczy się i swój czas przeznacza na naukę w systemie dziennym.
Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka jest oczywiście wzajemnie skorelowany z obowiązkiem alimentacyjnym dziecka wobec rodziców, gdy dziecko jest już pełnoletnie i samodzielne a rodzice pozostają w niedostatku.
Do kiedy trwa obowiązek alimentacyjny?
Obowiązek alimentacyjny nie wygasa w sposób automatyczny ani z mocy ustawy. Polskie przepisy, w przeciwieństwie do przepisów innych państw, nie określają górnej granicy wieku dziecka, którego obowiązuje obowiązek alimentacyjny.
Wyrok zasądzający alimenty nie przestaje obowiązywać wskutek ukończenia przez dziecko konkretnego wieku. Samo osiągnięcie pełnoletności nie jest więc równoznaczne z ustaniem tego obowiązku.
Pełnoletniość w Polsce osiąga osoba w momencie ukończenia 18. roku życia (zarówno kobieta jak i mężczyzna) a także kobieta, która ukończyła 16. rok życia i zawarła związek małżeński za uprzednią zgodą sądu rodzinnego wydaną w formie postanowienia.
Obowiązek alimentacyjny trwa tak długo, jak długo dziecko nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, czyli w praktyce zakończy naukę i podejmie pracuję bądź zakończy naukę i jest w stanie podjąć pracę.
Co więc zrobić, aby nie płacić alimentów dożywotnio? Należy wszcząć postępowanie sądowne celem wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego, w czasie którego sąd stwierdza jego zakończenie.
Przykład 1:
Jan ukończył 18. rok życia w 2020 roku. Obecnie jest studentem II roku medycyny (studia stacjonarne). Ojciec Jana chciałby zaprzestać płacenia alimentów po 1000 zł miesięcznie z uwagi na ukończenie przez dziecko 18. roku życia. Obowiązek alimentacyjny w tym przypadku nie wygasa, ponieważ dziecko uczy się dalej w systemie dziennym, poświęca cały czas swój na naukę i nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie.
Przykład 2:
Jan ukończył 18. rok życia w 2020 roku. Zaraz potem wypisał się z technikum. Obecnie pracuje dorywczo i nie uczy się w systemie dziennym. Zapisał się do zaocznego liceum, lecz nauki w nim nie podjął. Jego ojciec chciałby zaprzestać płacenia alimentów na syna. W tym przypadku obowiązek alimentacyjny wygasł – dziecko nie uczy się w systemie dziennym, nie poświęca całego czasu na naukę, jest zdrowe i zdolne do pracy, a więc może utrzymać się samodzielnie.
Przykład 3:
Jan ukończył 18. rok życia w 2020 roku. Z powodu upośledzania w stopniu znacznym, jest niezdolny do samodzielnej egzystencji i nie może podjąć pracy. Jego ojciec chciałby zaprzestać płacenia alimentów na dziecko, jednak w tej sytuacji obowiązek alimentacyjny nie wygasł z uwagi na to, że dziecko, choć pełnoletnie, nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać i podjąć pracy zarobkowej. Jeżeli sytuacja ojca nie zmieni się, będzie on płacił alimenty dożywotnio.
Jak można zakończyć obowiązek płacenia alimentów?
Zakończyć obowiązek płacenia alimentów można jedynie w sposób formalny, wytaczając do sądu powództwo o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego. Tylko wyrok sądu może oficjalnie zamknąć zobowiązanie płacenia alimentów.
Jak wygląda droga procesowa w zakresie wygaśnięcia obowiązku płacenia alimentów?
- Porada prawna u adwokata celem dobrania strategii postępowania;
- Przygotowanie pozwu, załączników i niezbędnych dokumentów;
- Złożenie pozwu do sądu;
- Postępowanie zabezpieczające;
- Rozprawa i postępowanie dowodowe;
- Ogłoszenie wyroku przez sąd;
- Ewentualne postępowanie odwoławcze;
Możliwe jest nawet wygaśnięcie alimentów z datą wsteczną od daty wytoczenia powództwa.
Przykład:
Marta wniosła o wygaśniecie obowiązku alimentacyjnego od dnia 1 marca 2021 roku pozwem złożonym dnia 1 marca 2021 roku. Prawomocny wyrok Sądu Okręgowego zapadł dnia 8 maja 2023 roku, którym orzeczono wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego od dnia 1 marca 2021 roku.
Jeśli chodzi o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego to wygaśnięcie może odnosić się do:
- obowiązku potencjalnego, nieskonkretyzowanego orzeczeniem, ugodą;
Obowiązek taki wygasa z chwilą śmieci zobowiązanego, bo obowiązek alimentacyjny nie podlega dziedziczeniu (nie przechodzi na spadkobierców) lub z chwilą śmieci uprawnionego, bo z chwilą śmierci uprawnionego przestają istnieć jego potrzeby, które miałby być zaspakajane. Tak długo jak żyje uprawniony i zobowiązany tak długo istnieje potencjalny obowiązek alimentacyjny.
- obowiązku konkretnego, skonkretyzowanego orzeczeniem, ugodą; taki obowiązek może być:
- uchylony – stwierdzenie wygaśnięcia;
- podwyższony – podwyższenie alimentów;
- obniżony – obniżenie alimentów;
Obowiązek alimentacyjny nie wygasa z mocy prawa i nawet dziecko, które ma lat 40 może złożyć wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego, jeśli wcześniej jego rodzic był zobowiązany do płacenia alimentów.
Zgodnie z przepisem art. 138 k.r.o. w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.
„Możliwe jest wówczas zmniejszenie lub zwiększenie ustalonego dotychczas świadczenia, bądź też stwierdzenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego. W zależności od tego, która ze stron stosunku alimentacyjnego wystąpi o zmianę orzeczenia lub umowy, można podejrzewać, jaka będzie treść sformułowanego przez stronę żądania. Osoba zobowiązana z reguły będzie domagać się obniżenia świadczenia alimentacyjnego lub uznania, że ciążący na niej obowiązek alimentacyjny uległ wygaśnięciu. Natomiast osoba uprawniona do alimentów będzie zazwyczaj domagać się podwyższenia należnych jej świadczeń”.
(więcej zob. A. Kawałko, H. Witczak, w: M. Fras, M. Habdas, Komentarz KRO, 2021, art. 138, Nt 5, co do właściwości sądu zob. także uchw. SN z 16.4.1991 r., III CZP 24/91, Legalis). W trybie art. 138 KRO można również żądać zmiany ugody sądowej albo ugody zawartej przed mediatorem (zob. A. Kawałko, H. Witczak, w: M. Fras, M. Habdas, Komentarz KRO, 2021, art. 138, Nt 4; J. Wierciński, w: J. Wierciński, Komentarz KRO, 2011, art. 138, Nb 3)” (Art. 138 KRO red. Załucki 2023, wyd. 1/Łukasiewicz).
Jak napisać pozew o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego?
Pozew o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego musi być bardzo dobrze przygotowany i powinien zawierać szczegółowe i udokumentowane informacje zdrowotne, zawodowe oraz naukowe dziecka.
W tym celu warto złożyć stosowne wnioski do ZUS, Urzędu Skarbowego czy szkół, aby uzyskać dowody dotyczące możliwości samodzielnego utrzymania się przez dziecko.
Każda sytuacja prawna danego klienta jest inna oraz szczególna. Wobec tego nie istnieje uniwersalny wzór pozwu o wygaśnięcie alimentów. W postępowaniu należy bowiem wykazać, że dziecko utrzymuje się samodzielnie albo co najmniej jest w stanie utrzymać się samodzielnie.
Opłata sądowa od pozwu o uchylenie alimentów wynosi 5 % wartości przedmiotu sporu, czyli rocznych alimentów. Do pozwy warto dołączyć wyrok bądź ugodę, z której wynikają alimenty oraz odpis aktu urodzenia dziecka.
Pozew należy złożyć we właściwym ze względu na miejsce zamieszkania dziecka sądzie rejonowym – wydział rodzinny i nieletnich. Pozwane dziecko winno wnieść w terminie 14 dni odpowiedź na pozew.
Sprawa sądowa i orzecznictwo dotyczące wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego
Postępowanie dowodowe w sprawie o uchylenie obowiązku alimentacyjnego oscyluje wokół możności samodzielnego utrzymania się dziecka to jest: ustalenia jego wieku, stanu zdrowia, rodzaju pobieranej nauki, obciążenia pobieraną nauką, zarobkowania itd.
Powództwo o wygaśnięcie alimentów może być uwzględnione to jest sąd stwierdzi, że z daną datą obowiązek alimentacyjny wygasł albo oddalone, czyli obowiązek alimentacyjny trwa i jest skonkretyzowany nadal.
W istocie sądy powszechne przyjmują, że dziecko pełnoletnie i zdrowe ma co najmniej ograniczoną możliwość zarobkowania, nawet studiując dziennie.
Zazwyczaj sprawa o alimenty jest rozstrzygana na jednej rozprawie, która ma zazwyczaj dwa-trzy terminy.
Z chwilą wydania przez sąd wyroku stwierdzającego, ze obowiązek alimentacyjny wygasł, osoba zobowiązana nie musi już płacić alimentów, a osoba uprawniona nie może ich skutecznie żądać.
Wyrok obowiązuje od chwili jego uprawomocnienia od daty wskazanej w wyroku bądź daty uprawomocnienia. Zazwyczaj nie ma możliwości skutecznego żądania zwrotu nadpłaconych alimentów.
Kancelaria adwokacka adwokat Anna Gręda-Adamczyk kompleksowo prowadzi sprawy o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego reprezentując zarówno osoby uprawnione jak i zobowiązane.
Skontaktuj się z nami jeśli szukasz pomocy prawnej w tym temacie.
Niniejszy wpis na blogu zawiera najbardziej przydatne i ogólne informacje na temat omawianego zagadnienia prawnego. Wpis nie stanowi porady prawnej, ani nie stanowi rozwiązania konkretnej sprawy bądź problemu prawnego. Nawet, jeśli Twoja sytuacja jest bardzo podobna to szczegóły mogą wpływać na rodzaj postępowania i działania prawnego. Z tego względu swoją indywidualną sytuację prawną i faktyczną zawsze należy skonsultować z adwokatem.
