Ustalenie kontaktów z dzieckiem i zabezpieczenie tych kontaktów są istotnym zagadnieniem prawa rodzinnego i opiekuńczego. Kontakty z dzieckiem to prawo i obowiązek każdego rodzica. Orzecznictwo polskich sądów w takich sprawach jest bardzo bogate. W tym artykule zebraliśmy wszystkie istotne informacje dotyczące kontaktów z dzieckiem.
Spis treści – kliknij, by przejść do interesującego cię akapitu:
- Kontakty z dzieckiem w polskim prawie
- Jak można ustalić kontakty z dzieckiem?
- Wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem
- Kontakty z dzieckiem po rozwodzie
- Jak wygląda sprawa sądowa o ustalenie kontaktów z dzieckiem?
- Uregulowane kontakty ojca z dzieckiem – jak często powinny się odbywać?
- Co zrobić, gdy ojciec nie wywiązuje się z kontaktów z dzieckiem?
- Utrudnianie kontaktów z dzieckiem
- Czy dziecko może odmówić kontaktów z ojcem?
Sprawdź też: Kontakty z dzieckiem a praca lub pobyt za granicą
Kontakty z dzieckiem w polskim prawie
Każdy rodzic, niezależnie od tego gdzie przebywa, ma prawo do utrzymywania kontaktów ze swoim dzieckiem. Pojęcie kontaktów z dzieckiem często jest mylone z prawem do widzenia się z dzieckiem. Są to jednak osobne terminy. Widzenia odbywają się w zakładach karnych, rodzic bądź członek rodziny odbywa zaś z dzieckiem kontakty.
Problematykę kontaktów dzieci z rodzicami i krewnymi (np. babciami, dziadkami), reguluje Kodeks rodzinny i opiekuńczy (k.r.o). Zgodnie z artykułem 113 k.r.o niezależnie od władzy rodzicielskiej rodzice oraz ich dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów (art. 113 k.r.o paragraf 1).
Paragraf 2 art. 113 k.r.o. określa, że kontakty z dzieckiem obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej (Skype, Facebook, Messenger, WhatsApp, Gadu Gadu).
Jak można ustalić kontakty z dzieckiem?
Władza rodzicielska, w szczególności pozbawienie władzy rodzicielskiej albo ograniczenie władzy rodzicielskiej, nie ma wpływu na prawo do kontaktów rodzica z dzieckiem.
Sposób i forma utrzymywania kontaktów z dzieckiem zależy od wieku dziecka, jego stanu zdrowia oraz rozwoju psychofizycznego. Sama częstotliwość utrzymywania kontaktów zależy od konkretnej sytuacji faktycznej i prawnej dziecka oraz obojga rodziców: matki oraz ojca.
Samo uregulowanie kontaktów z dzieckiem może nastąpić na wiele sposobów:
- porozumienie między rodzicami,
- postanowienie sądu (sprawa o ustalenie kontaktów),
- wyrok sądu,
- ugoda sądowa,
- ugoda zawarta przed mediatorem.
Rodzice najczęściej ustalają kwestię kontaktów na drodze porozumienia, najlepiej zrobić to pisemnie, a nie tylko w formie ustnej. Jednak gdy rodzice nie mogą dojść do porozumienia, to o kontaktach orzeka sąd rodzinny po przeprowadzeniu co najmniej jednej rozprawy, przesłuchaniu stron, świadków, analizie dowodów z opinii biegłych np. psychologów czy psychiatrów.
Kontakty można też ustalić w postaci ugody, zawartej przed mediatorem sądowym.
Nie ma gotowych wzorów takich porozumień czy ugód. Każdy tego rodzaju dokument winien być sporządzony przez adwokata i dopasowany do sytuacji faktycznej oraz prawnej klienta i jego dziecka.
Zdarza się, ze kontakty z dzieckiem są ograniczone bądź zakazane z uwagi na dobro dziecka. Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy ograniczy utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem (art. 1132 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Dzieje się to w sytuacji, gdy rodzic np.: odbywa karę pozbawienia wolności, jest poważnie chory psychicznie, w przeszłości znęcał się nad dzieckiem, ma zakaz zbliżania, był karany za przestępstwo na szkodę dziecka, w sposób uporczywy nie interesował się dzieckiem, jego cechy osobowościowe wykluczają bądź ograniczają kontakty.
Wniosek o ustalenie kontaktów z dzieckiem
Kontakty można uregulować więc na wiele sposób. Jednym z popularnych sposobów ustalenia kontaktów rodzica z dzieckiem jest wszczęcie postępowania sądowego.
Postępowanie rozpoczyna złożony wniosek o ustalenie kontaktów, określany też jako wniosek o uregulowanie kontaktów z dzieckiem. Ten dokument nosi nazwę wniosku o kontakty, a sformułowanie „pozew o kontakty z dzieckiem” jest sformułowaniem nieprawidłowym.
Warto rozważyć też, na którym etapie postępowania złożyć wniosek o zabezpieczenie kontaktów, ponieważ samo postępowanie może być długotrwałe.
Nie istnieje uniwersalny wzór wniosku o kontakty, ponieważ każdy wniosek musi być poprzedzony wszechstronną analizą sytuacji prawnej i faktycznej klienta.
We wniosku o uregulowanie kontaktów z dzieckiem należy napisać, jak rodzic chciałby, aby wyglądały kontakty tj. podać konkretne dni i godziny, tak aby orzeczenie mogło być wykonalne.
We wniosku należy przytoczyć okoliczności faktyczne (najlepiej w uzasadnieniu), wskazać dowody np.:
- dowód w postaci przesłuchania świadków i stron,
- dowód z opinii biegłego psychologa,
- dowód z opinii biegłego psychiatry,
- dowód z OZSS (Opiniodawczego Zespołu Sądowych Specjalistów – dawniej RODiK, czyli Rodzinny Ośrodek Diagnostyczno-Konsultacyjny),
oraz wskazać, czy strony próbowały załatwić sprawę polubownie np. w drodze mediacji.
Obligatoryjnie należy załączyć odpis aktu urodzenia dziecka w oryginale oraz orzeczenie ustalające kontakty, gdy takowe istnieje w obrocie prawnym.
Po złożeniu wniosku, gdy nie jest on dotknięty brakami formalnymi, sąd zarządza doręczenie wniosku drugiemu z rodziców, który ma zazwyczaj 14 dni na złożenie odpowiedzi na pozew.
Opłata sądowa od wniosku w sprawie o kontakty wnosi 100 zł. Wynagrodzenie adwokackie za przygotowanie wniosku jest ustalane indywidualnie w zależności od charakteru sprawy i stopnia skomplikowania sprawy.
Kontakty z dzieckiem po rozwodzie
Kontakty przysługują zarówno dziecku jak i rodzicowi bez względu na to, czy dziecko jest dzieckiem małżeńskim, czy też dzieckiem pozamałżeńskim.
Problem z kontaktami z dzieckiem pojawia się często przy okazji rozwodu lub rozstania rodziców. Nasi klienci często pytają, jak wyglądają kontakty z dzieckiem po rozwodzie oraz, gdy dochodzi do utrudniania kontaktów z dzieckiem nawet przed rozwodem.
Na forum internetowym można znaleźć wiele historii na temat kontaktów ojca z dzieckiem po rozwodzie. Pamiętać należy, że kluczową postacią prawa rodzinnego i opiekuńczego jest dziecko, które bardzo mocno odczuwa konflikt rodziców.
To sąd rozwodowy zajmuje się ustaleniem kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Kontakty z dziećmi po rozwodzie są regulowane w wyroku rozwodowym i jest to obowiązkowe rozstrzygnięcie sądu.
Oczywiście kontakty z dzieckiem można ustalić w trakcie rozwodu i są one wtedy obligatoryjnym punktem wyroku rozwodowego.
Można także w wyroku rozwodowym nie orzekać o kontaktach i ustalić je w sposób tzw. sztywny, po uprawomocnieniu się wyroku, gdy wystąpi taka potrzeba.
Zawsze należy omówić z adwokatem, czy warto ustalać kontakty w wyroku rozwodowych, czy też zawrzeć porozumienie rodzicielskie. Należy wziąć pod uwagę wiele elementów jak:
- obowiązki zawodowe,
- wiek dziecka,
- zajęcia dodatkowe dziecka,
- miejsce zamieszkania dziecka i rodziców itd.
Jak wygląda sprawa sądowa o ustalenie kontaktów z dzieckiem?
Jak już wskazano sprawa o uregulowanie kontaktów rozpoczyna się złożeniem przez wnioskodawcę wniosku o uregulowanie kontaktów. Następnie drugi z rodziców, czyli uczestnik, składa odpowiedź na wniosek. Przeprowadzane jest postępowanie dowodowe.
Zazwyczaj kluczowe znaczenie mają opinie biegłych sądowych psychologów i psychiatrów.
Oczywiście orzeczenie w postaci postanowienia ustalającego kontakty może zapaść po przeprowadzeniu już pierwszego terminu rozprawy. Orzeczenie może także zapaść po kilku a nawet czasami kilkunastu rozprawach, jest to związane ze stopniem skomplikowania sprawy i objętością materiału dowodowego.
Zazwyczaj, gdy rodzic żąda ustalenia kontaktów, to są one ustalane rozmiarze wskazanym przez rodziców lub biegłych. Zdarza się też, że sąd z uwagi na dobro dziecka, zakazuje kontaktów bądź je ogranicza do minimum, np. do samych kontaktów telefonicznych bądź z udziałem drugiego z rodziców albo kuratora sądowego/psychologa.
Uregulowane kontakty ojca z dzieckiem – jak często powinny się odbywać?
W zakres widywania się i wspólnego przebywania dziecka z ojcem wchodzą: odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu. Najważniejszym przejawem kontaktów z dzieckiem jest:
- widywanie się rodzica z dzieckiem,
- zabieranie dziecka przez rodzica poza miejsce zamieszkania dziecka,
- spędzanie z dzieckiem ferii, wakacji, świąt.
Częstotliwość kontaktów ojca z dzieckiem nie jest odgórnie ustalona, ponieważ zależy od wielu czynników, w szczególności:
- potrzeb dziecka,
- potrzeb ojca,
- predyspozycji i kompetencji wychowawczych ojca,
- miejsca zamieszkania dziecka,
- miejsca zamieszkania ojca.
Gdy ojciec ma problem z realizacją kontaktów to należy rozważyć ustalenie kontaktów ojca z dzieckiem na drodze sądowej.
Przykład:
Anna i Piotr rozwiedli się w 2021 roku. Mają dwójkę dzieci, które na stałe mieszkają z matką. Początkowo kontakty odbywały się rzadko z uwagi na to, że Piotr pracował poza granicami kraju. Obecnie wrócił do kraju na stałe i chce mieć z nimi stałe kontakty.
Gdy chce odbyć kontakty z nimi, wtedy matka dzieci zawsze szuka wymówek, żeby do tego nie doszło, np. twierdzi, że dzieci są chore, zmęczone, mają wyjścia do kolegów, urodziny kolegów, zajęcia dodatkowe itd.
Piotr decydował się na wszczęcie postępowania o ustalenie kontaktów, aby z góry w sposób uporządkowany było wiadomo, kiedy dzieci mają kontakty z ojcem oraz, aby każdy z rodziców mógł czynić plany na te dni.
Strony na pierwszym terminie rozprawy doszły do porozumienia i ustaliły kontakty, a sąd wydał postanowienie na zgodny wniosek stron:
1) weekendy – I i III weekend miesiąca od piątku od godziny 18.00. do niedzieli do godziny 18.00.;
2) w dni powszednie – w każdą środę od 16.00. do 20.00.
3) w wakacje: od 1 lipca do 15 lipca od 9.00. do 18.00; od 1 sierpnia do 15 sierpnia od 9.00. do 18.00.;
4) w ferie: pierwszy tydzień ferii od niedzieli poprzedzającej pierwszy poniedziałek ferii od 9.00. do kolejnej niedzieli do 18.00.;
5) w dni świąteczne:
a. Boże Narodzenie – w latach parzystych od 9.00. do 17.00. w Wigilię oraz od 9.00. do 18.00 w II Dzień Świąt (26 grudnia); w latach nieparzystych od 18.00. w Wigilię do 18.00. I Dnia Świąt (25 grudnia);
b. Wielkanoc – w latach parzystych od 9.00. w Wielką Sobotę do 15.00. w Pierwszy Dzień Świąt (niedziela); w latach nieparzystych od 15.00. w Pierwszy Dzień Świąt do 18.00. w Drugi Dzień Świąt (poniedziałek).
Ustalono, że w dniach odbywania kontaktów Piotra z dziećmi, jest on zobowiązany do odebrania dzieci z miejsca ich zamieszkania lub szkół, oraz do odprowadzenia ich do miejsca zamieszkania po zakończonym kontakcie. Ponadto Anna została zobowiązana do nieutrudniania kontaktów ojca z dziećmi.
Co zrobić, gdy ojciec nie wywiązuje się z kontaktów z dzieckiem?
Często do naszej kancelarii zgłaszają się matki, które mają problem niewywiązywania się z kontaktów przez ojca – ojciec nie przychodzi na kontakty, notorycznie się spóźnia, nie odwozi dziecka w terminie itd.
Jeżeli któryś z rodziców nie wykonuje orzeczenia sądu w przedmiocie kontaktów bądź ugody o uregulowaniu/zmianie kontaktów, to można wszcząć osobne postępowanie o wykonywanie kontaktów.
Takie postępowanie jest dwuetapowe. Pierwszy etap to zagrożenie ojcu przez sąd, sumą pieniężną do zapłaty matce dzieci, a drugi etap to zasądzenie na rzecz matki tejże sumy pieniężnej.
Podstawą prawną są w tym zakresie przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, a konkretnie przepis art. Art. 59815 k.p.c., który stanowi, że „jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku” (paragraf 1).
Paragraf 2 zaś stanowi: jeżeli osoba uprawniona do kontaktu z dzieckiem albo osoba, której tego kontaktu zakazano, narusza obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy zagrozi tej osobie nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje, stosując odpowiednio przepis § 1.
Jeżeli kara pieniężna nie zostanie zapłacona dobrowolnie to można skierować sprawę do sądowej egzekucji przez komornika sądowego.
Nie ma innej drogi prawnej do zmuszenia ojca do odbywania kontaktów niż właśnie postępowanie o wykonywanie kontaktów. Można jeszcze wszcząć procedurę ograniczenia władzy rodzicielskiej lub pozbawienia władzy rodzicielskiej ojca, a także wystąpić do sądu o podwyższenie alimentów.
Utrudnianie kontaktów z dzieckiem
Często zdarzają się sytuacje, gdy matka utrudnia kontakt z dzieckiem i nie chce wydać dziecka ojcu, kiedy ten ma to tego prawo. Co więc zrobić, gdy matka utrudnia kontakty z dzieckiem?
Wtedy można rozważyć wszczęcie postępowania sądowego lub zagrozić matce zapłatą kary pieniężnej (egzekucja kontaktów z dzieckiem). Przepisy dotyczące sumy pieniężnej/kary pieniężnej/grzywny działają bez względu na to, czy kontaktów nie wykonuje matka np. nie wydaje dziecka, czy ojciec np. spóźnia się dwie godziny.
Co zrobić, gdy matka utrudnia ojcu kontakt z dzieckiem? W tych sprawach nie pomoże wezwanie policji, ponieważ policja nie jest organem, który zajmuje się wykonywaniem kontaktów z dzieckiem oraz eliminuje utrudnienie kontaktu z dzieckiem.
Polskie prawo przewiduje jednak konsekwencje za utrudnianie kontaktu z dzieckiem. Ustawodawca zamierza wprowadzić w 2022 roku nowe przestępstwo do Kodeksu Karnego, jakim jest utrudnianie kontaktów z dzieckiem. Dotychczas jednak problematyka utrudniania bądź nieodbywania kontaktów nie stanowi przestępstwa.
Czy dziecko może odmówić kontaktów z ojcem?
Zdarza się, że dzieci odmawiają kontaktu z ojcem. Wówczas bardzo ważne jest ustalenie przyczyny, skąd bierze się niechęć dziecka do kontaktów z ojcem.
Często przyczyna leży w konflikcie rodziców oraz odczuwaniem przez dziecko konfliktu lojalnościowego. Taka sytuacja może mieć poważne skutki dla rozwoju psychicznego i emocjonalnego dziecka.
Warto rozważyć wtedy terapię dziecka, terapię rodziców, ograniczenie władzy rodzicielskiej przez zobowiązanie rodziców do wspólnej terapii nakierunkowanej na komunikację rodzicielską, zmienić miejsce zamieszkania dziecka, ustalić kontakty w obecności kuratora sądowego bądź ustalić wydawanie dziecka w obecności kuratora sądowego lub psychologa.
Konkretne działanie musi być dopasowane do danej sytuacji prawnej i faktycznej klienta oraz jego dziecka. Nie ma uniwersalnych rozwiązań ani wzorów.
Co zaś zrobić, gdy ojciec nie chce kontaktów z dzieckiem? Jak już pisaliśmy ojciec ma nie tylko prawo, ale także obowiązek do kontaktów z dzieckiem, dlatego dziecko nie może odmówić kontaktu z ojcem.
Przed wszczęciem jakiegokolwiek działania w zakresie kontaktów zawsze warto skonsultować się z adwokatem, który doradzi możliwości działania, przedstawi rozwiązania, ich wady, zalety i koszty.
Warto także spróbować rozstrzygnąć spór polubownie w drodze mediacji, ustalając uprzednio z adwokatem strategię działania.
Sprawy o kontakty kancelaria adwokacka Anny Gręda-Adamczyk prowadzi na każdym etapie: przedsądowym (negocjacje, mediacje) i sądowym (ustalenie kontaktów, zmiana kontaktów, wykonywanie kontaktów).
Jeśli szukasz pomocy prawnej w zakresie kontaktów z dzieckiem skontaktuj się z nami.
Niniejszy wpis na blogu zawiera najbardziej przydatne i ogólne informacje na temat omawianego zagadnienia prawnego. Wpis nie stanowi porady prawnej, ani nie stanowi rozwiązania konkretnej sprawy bądź problemu prawnego. Nawet, jeśli Twoja sytuacja jest bardzo podobna to szczegóły mogą wpływać na rodzaj postępowania i działania prawnego. Z tego względu swoją indywidualną sytuację prawną i faktyczną zawsze należy skonsultować z adwokatem.
