Ustalenie ojcostwa ma na celu próbę ustalenia, kto jest ojcem dziecka pozamałżeńskiego, czyli w sytuacji kiedy matka dziecka nie jest mężatką. Ustalenia ojcostwa dokonuje się poprzez uznanie ojcostwa w Urzędzie Stanu Cywilnego lub w sądzie, gdzie rozpatrywane są sprawy o sądowe ustalenie ojcostwa.
Spis treści – kliknij, by przejść do interesującego cię akapitu:
- Ojcostwo biologiczne a ojcostwo w sensie prawnym
- Na czym polega ustalenie ojcostwa?
- Termin na ustalenie ojcostwa
- Czy ustalenie ojcostwa po latach jest możliwe?
- Pozew o ustalenie ojcostwa – co powinien zawierać?
- Sądowe ustalenie ojcostwa – ile się czeka na rozprawę, jakie pytania zadaje sąd?
- Ustalenie ojcostwa przed porodem – badania wykonywane w trakcie ciąży
- Gdzie i kiedy można zrobić test na ojcostwo?
- Test DNA na ojcostwo
- Co robić, jeśli mąż nie jest ojcem dziecka?
Ojcostwo biologiczne a ojcostwo w sensie prawnym
Termin „ojcostwo” występuje w aspekcie prawnym (kiedy ojciec wpisany jest w akcie urodzenia dziecka; ma szereg praw i obowiązków w stosunku do dziecka) oraz biologicznym (jest to istniejąca więź biologiczna między ojcem a dzieckiem; nie tworzy ona żadnych stosunków prawnych i nie wpływa na prawa i obowiązki).
Problematykę ojcostwa reguluje Kodeks rodzinny i opiekuńczy, który przewiduje trzy sposoby ustalenia ojcostwa w sensie prawnym:
- domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki, gdy matka jest mężatką;
- uznanie ojcostwa, gdy zostało obalone domniemanie pochodzenia od męża matki (doszło do zaprzeczenia ojcostwa), a matka jest panną, rozwódką bądź wdową;
- sądowne ustalenie ojcostwa, gdy nie zachodzi domniemanie pochodzenia od męża matki albo zostało ono obalone bądź nie doszło do uznania ojcostwa;
Ustalenie ojcostwa jest to proces, gdy nie doszło do uznania ojcostwa oraz gdy nie zachodzi domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki. Domniemywa się, że ojcem dziecka jest mężczyzna, który obcował z matką dziecka w określonym okresie – musi obcować z matką dziecka nie wcześniej niż w 300, a nie później niż w 181 dniu przed urodzeniem się dziecka.
Na czym polega ustalenie ojcostwa?
Najbardziej pożądaną sytuacją jest, gdy ojcostwo prawne i ojcostwo biologicznie pokrywają się. Chodzi o sytuację, w której ojciec biologiczny jest wpisany w akcie urodzenia jako ojciec dziecka (jest to ojcostwo w sensie prawnym).
Często zdarzają się jednak sytuacje, w których ojcostwo prawne i biologiczne nie pokrywają się i wtedy należy ustalić ojcostwo.
Przykład:
Marta i Jacek wzięli ślub w 2015 roku. Od 2018 roku małżonkowie nie mieszkają razem i się ze sobą nie kontaktują. Żadne z nich nie wniosło powództwa o rozwód, separację, unieważnienie małżeństwa czy stwierdzenie nieważności małżeństwa. Marta w 2022 roku urodziła dziecko. Jako ojciec dziecka do aktu urodzenia został wpisany Jacek, a dziecko nosi jego nazwisko. To Jackowi przysługują wszelkie prawa i obowiązki wynikające z bycia ojcem ojciec. W związku z tym, biologiczny ojciec dziecka, z którym Marta się spotyka, nie ma żadnych praw i obowiązków w stosunku do dziecka. W takim wypadku konieczne jest wytoczenie powództw o zaprzeczenie ojcostwa Jacka w stosunku do dziecka oraz uznanie ojcostwa przez ojca biologicznego lub ustalenie ojcostwa na drodze sądowej.
Jak już wskazano istnieją dwa sposoby ustalenia ojcostwa, gdy nie zachodzi domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki:
- uznanie ojcostwa – przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, konieczna jest obecność obojga rodziców;
- sądowne ustalenie ojcostwa – wskutek wytoczenia powództwa przez matkę, męża matki, dziecko lub prokuratora.
Uznania ojcostwa dokonuje się przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Można uznać ojcostwo w stosunku do dziecka poczętego, ale nienarodzonego (uznanie ojcostwa przed narodzinami).
Jest to kluczowa sytuacja, bo już z chwilą urodzenia się dziecka ojciec, który dziecko uznał, nabywa prawa i obowiązki wynikające ze stosunku prawnego ojcostwa np. matka może zostać w szpitalu a dziecko może być wypisane do domu z ojcem.
Gdyby doszło do nieprawidłowego uznania ojcostwa np. ojciec byłby przekonany, że dziecko jest jego dzieckiem biologicznym, a następnie okazałoby się, że nie jest, to należy rozważyć wytoczenie powództwa o ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa.
Zdarza się to w sytuacjach, gdy celowo dochodzi do uznania nie swojego dziecka, bo partnerzy chcą tworzyć razem w sposób formalny rodzinę bądź kobieta lub mężczyzna mieli błędne informacje co do pochodzenia dziecka.
Termin na ustalenie ojcostwa
Czy istnieje określony termin na ustalenie ojcostwa? W tej sprawie nie ma granicznego terminu, w którym można dochodzić ustalenia ojcostwa. Można ustalić ojcostwo nawet po śmieci dziecka.
Powództwo o ustalenie ojcostwa jest ograniczone terminem dla matki i ojca. Mogą oni wytoczyć powództwo do czasu uzyskania przez dziecko 18 lat.
Natomiast powództwo o ustalenie ojcostwa nie jest ograniczone terminem dla dziecka i prokuratora. Oznacza to, że gdy dziecko jest pełnoletnie, wówczas może samodzielnie wytoczyć takie powództwo. Prokurator może wytoczyć powództwo, jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego.
Jak już wspomnieliśmy, matka ani domniemany ojciec nie mogą wytoczyć powództwa o ustalenie ojcostwa po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności. Nie ma jednak znaczenia, kiedy proces się zakończy, może się zakończyć nawet po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności.
Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, matka oraz domniemany ojciec mogą wytoczyć powództwo o ustalenie ojcostwa do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność.
W razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, ustalenia ojcostwa mogą dochodzić jego zstępni.
Czy ustalenie ojcostwa po latach jest możliwe?
Wiele osób szuka informacji, czy jest możliwe ustalenie ojcostwa po latach? Obecnie można ustalić ojcostwo po kilku latach – gdy dziecko jest małoletnie; a także do kilkunastu lub kilkudziesięciu latach – gdy dziecko jest już dorosłe (jest to tzw. ustalenie ojcostwa dorosłego dziecka).
Ustalenie ojcostwa jest możliwe po wielu latach, gdy dziecko jest dorosłe, jest w wieku średnim a nawet podeszłym.
Ale taka sprawa, z uwagi na upływ czasu, może być jednak trudna pod względem dowodowym np. w kwestii pobrania materiału DNA do badania.
Pozew o ustalenie ojcostwa – co powinien zawierać?
Pierwszym krokiem sądownego ustalenia ojcostwa jest wytoczenie powództwa. W tym celu należy sporządzić stosowny pozew o ustalenie ojcostwa. W pozwie należy zawrzeć wniosek o ustalenie ojcostwa tj. wnosić o ustalenie, że dla przykładu ojcem Jana Kowalskiego, urodzonego dnia 1 stycznia 2020 roku w Łodzi jest Ryszard Malinowski.
Wniosek o ustalenie ojcostwa może być złożony w pozwie zarówno przez ojca jak i przez matkę. Powództwo takie może wytoczyć także dziecko. W pozwie matka może żądać już od domniemanego ojca alimentów na dziecko, zwrotu kosztów wyprawki dla dziecka oraz zwrotu kosztów utrzymania matki w okresie okołoporodowym.
Nie ma przeciwskazań, aby sporządzić jeden pozew o ustalenie ojcostwa, alimenty i pozbawienie władzy rodzicielskiej. Jednak nie jest możliwe dochodzenie ustalenia ojcostwa i uregulowania kontaktów w jednym postępowaniu. Należy osobno ustalić ojcostwo i osobno uregulować kontakty ojca z dzieckiem w dwóch osobnych postępowaniach.
Nie istnieje właściwy wzór pozwu o ustalenie ojcostwa, ponieważ każda tego typu sprawa jest inna i posiada unikalne cechy. Wnioski zawarte w pozwie oraz jego uzasadnienie zależą od indywidulanej sytuacji danych rodziców i dziecka.
Pozew powinien być uszyty na miarę dla danego klienta. Z tego względu warto jest skorzystać z profesjonalnej pomocy adwokata, który przedstawi opcje rozwiązania danego problemu prawnego, ich koszty, stopień prawdopodobieństwa, czas trwania, zalety oraz wady.
Sądowe ustalenie ojcostwa – ile się czeka na rozprawę, jakie pytania zadaje sąd?
Jedynym ze sposób ustalenia ojcostwa jest sądowe ustalenie ojcostwa. Gdy nie ma porozumienia między rodzicami i nie doszło do uznania ojcostwa przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego (ani w ciąży ani po narodzinach dziecka) to jedyną drogą jest ustalenie ojcostwa przez sąd.
Sprawa o ustalenie ojcostwa jest istotną sprawą, która ma doniosłe skutki prawne i społeczne dla dziecka, matki i ojca.
Ile trwa sprawa o ustalenie ojcostwa? Długość sprawy o może trwać od kilku/kilkunastu miesięcy do nawet kilku lat, a samo ustalenie ojcostwa przez sąd jest uzależnione od tego:
- czy obok ustalenia ojcostwa dochodzone są także inne roszczenia;
- stanowisk procesowych stron;
- zachowań procesowych obu stron;
- obłożenia pracą danego sądu.
Sprawę rozpoznaje sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego bądź miejsce zamieszkania dziecka – gdy powód dochodzi ustalenia ojcostwa i świadczeń alimentacyjnych (art. 27 k.p.c. i art. 32 k.p.c.)
Jak wygląda sprawa o ustalenie ojcostwa? Sprawę rozpoczyna złożenie pozwu o, następnie odbywa się złożenie odpowiedzi na pozew i wyznaczany jest termin rozprawy.
Ile czasu czeka się na sprawę o ustalenie ojcostwa? Uzależnione jest to od obłożenia pracą danego sądu. Zazwyczaj jest to od kilku do kilkunastu tygodni.
Sprawa może się ona zakończyć na jednej rozprawie (jest to pierwsza rozprawa o ustalenie ojcostwa) w zależności od żądań stron i ich porozumienia. Można nawet na jednej sprawie załatwić kwestię ojcostwa i władzy rodzicielskiej.
Jeżeli strony są w sporze, procedura może zakończyć się także po kilku terminach rozprawy. W takiej sytuacji warto rozważyć wniosek o zabezpieczenie alimentów, ażeby domniemany ojciec już na etapie postępowania płacił alimenty na rzecz utrzymania dziecka.
Jakie pytania zadaje sąd na sprawie o ustalenie ojcostwa? Katalog przykładowych pytań wygląda następująco:
- kiedy urodziło się dziecko?
- czy rodzice byli w związku?
- czy rodzice współżyli ze sobą w okresie koncepcyjnym?
- czy domniemany ojciec ma kontakt z dzieckiem?
- czy domniemany ojciec łoży na dziecko?
- jak zachowuje się rodzina domniemanego ojca w stosunku do dziecka?
- czy rodzice chcieli uznać ojcostwo?
- dlaczego nie doszło do uznania ojcostwa?
- kto utrzymuje dziecko i się nim opiekuje?
- jakie są możliwości majątkowe i zarobkowe obu rodziców oraz koszty utrzymania dziecka?
Ustalenie ojcostwa przed porodem – badania wykonywane w trakcie ciąży
Ustalenie ojcostwa w czasie ciąży jest możliwe poprzez uznanie ojcostwa w stosunku do dziecka poczętego, ale nienarodzonego (nasciturus). Jest to jedyna metoda ustalenia ojcostwa w czasie ciąży.
W trakcie ciąży nie można bowiem wszcząć sądownego postępowania o ustalenie ojcostwa. Oczywiście panna/wdowa/rozwódka może w trakcie ciąży wyjść za mąż i wtedy będzie zachodziło domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki.
Żeby uznać ojcostwo wobec dziecka poczętego, ale nienarodzonego, rodzice powinni zgłosić się do urzędu stanu cywilnego wraz z dowodami osobistymi i kartą ciąży oraz złożyć oświadczenia o uznaniu ojcostwa.
Sądowne ustalenie ojcostwa w trakcie ciąży nie jest dopuszczalne. Pozew do sądu najwcześniej może być złożony, gdy dziecko się urodzi. Do pozwu należy dołączyć bowiem odpis aktu urodzenia dziecka zupełny.
Natomiast samo badanie na ojcostwo w trakcie ciąży jest dość powszechne, ponieważ rodzic lub rodzice chcą od razu ustalić, czy dana osoba jest właśnie ojcem dziecka. Można wykonać wtedy test prenatalny, test DNA a także test chromosomu Y.
Cena za ustalenie ojcostwa w czasie ciąży uzależniona jest w większości od stopnia referencyjności laboratorium oraz terminu wykonania badania. Zazwyczaj może wynosić od 500 do 2000 złotych. Wyniki są dostępne po kilku lub kilkunastu dniach od wykonania testu.
Gdzie i kiedy można zrobić test na ojcostwo?
Przed podjęciem jakiejkolwiek działalności przedprocesowej lub procesowej w sprawie o ustalenie ojcostwa, warto jest przeprowadzić testy laboratoryjne.
Ojcostwo prawne powinno być powiązane z ojcostwem biologicznym. Obecnie powszechnym sposobem ustalenia ojcostwa biologicznego jest przeprowadzenie testów na ojcostwo. Można je wykonać w prywatnych laboratoriach medycznych zarówno stacjonarnie jak i droga pocztową, kiedy wysyła się próbki materiału z DNA do badania.
Ile kosztuje test na ojcostwo? Łączny koszt wynosi od kilku do kilkunastu tysięcy złotych. Cena jest uzależniona od stopnia referencyjności laboratorium, terminu badania, rodzaju badanego materiału i sposobu jego pobrania.
Koszt przeprowadzenia prywatnego badania DNA to ok. 1500 zł. Warto poczynić taki wydatek, gdy rodzice nie byli w związku oraz nie planowali potomstwa.
Test DNA na ojcostwo
Istnieją różne metody wykonania badania na ojcostwo. Najpopularniejszą obecnie metodą jest przeprowadzenie dowodu z badań DNA (test DNA – badania genetyczne na ojcostwo). Takie badanie w 99,999% potwierdza ojcostwo oraz w 100 % je wyklucza. Badanie DNA jest najszybszą i najpewniejszą metodą badania ojcostwa.
Ile kosztują badania DNA? Cena i koszty badań DNA kształtują się w zależności, czy badanie przeprowadza się prywatnie (przedprocesowo) czy procesowo (na zlecenie sądu).
Badanie wykonuje się w ten sposób, że jest pobierany wymaz z wewnętrznej strony policzka. Badanie jest bezbolesne. Pobranie materiału trwa kilka sekund. Na wynik czeka się około kilkunastu dni. Wynik daje prawie 100 % pewność, jeśli chodzi o ojcostwo i na 100 % je wyklucza.
Po prywatnych badaniach DNA można uznać ojcostwo. Gdy do tego nie dojdzie należy rozważyć wszczęcie sprawy o ustalenie ojcostwa.
Być może będzie konieczne potworzenie badań DNA, bo dowód z prywatnej opinii biegłego ma walor opinii prywatnej, czyli dokumentu prywatnego, chyba że żadna ze stron nie będzie tego kwestionować.
Co robić, jeśli mąż nie jest ojcem dziecka?
W naszym kraju często zdarzają się sytuacje, w których żona jest w ciąży z innym mężczyzną niż mąż. Nowonarodzone dziecko, które nie pochodzi więc biologicznie od męża. Co zrobić w sytuacji, gdy mąż nie jest ojcem biologicznym dziecka?
W takiej sytuacji należy wszcząć postępowanie w przedmiocie zaprzeczenia ojcostwa męża matki. Powództwo o zaprzeczenie ojcostwa może wnieść matka, dziecko oraz mąż matki. Więcej o tym rozwiązaniu prawnym piszemy tutaj.
Nasza kancelaria specjalizuje się w sprawach z zakresu prawa rodzinnego, w tym związanych z ustaleniem ojcostwa. Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej w tego rodzaju sprawie, skontaktuj się z nami. Możesz skorzystać z pomocy prawnej w formie online.
Niniejszy wpis na blogu zawiera najbardziej przydatne i ogólne informacje na temat omawianego zagadnienia prawnego. Wpis nie stanowi porady prawnej, ani nie stanowi rozwiązania konkretnej sprawy bądź problemu prawnego. Nawet, jeśli Twoja sytuacja jest bardzo podobna to szczegóły mogą wpływać na rodzaj postępowania i działania prawnego. Z tego względu swoją indywidualną sytuację prawną i faktyczną zawsze należy skonsultować z adwokatem.
