Podział majątku wspólnego małżonków to jedna z najtrudniejszych tzw. spraw działowych. Są to sprawy skomplikowane pod względem faktycznym i prawnym. Sam podział może odbyć się polubownie lub przed sądem. Sprawdź, kiedy powstaje ustawowa wspólność majątkowa małżeńska, co wchodzi w skład majątku wspólnego oraz jak ewentualnie podzielić majątek wspólny.
Spis treści – kliknij, by przejść do interesującego cię akapitu:
- Podział majątku wspólnego a rozwód
- Najpierw rozwód czy podział majątku?
- Rozwód bez podziału majątku – jak uniknąć podziału majątku po rozwodzie?
- Wniosek o podział majątku wspólnego
- Podział majątku wspólnego przed rozwodem
- Jak wygląda sprawa o podział majątku przy rozwodzie?
- Podział majątku po rozwodzie
- Nierówny podział majątku po rozwodzie
- Nieruchomości (dom, mieszkanie) a podział majątku wspólnego
- Podział wspólnego majątku a dzieci
- Koszty sprawy o podział majątku wspólnego
Podział majątku wspólnego a rozwód
Problematykę podziału majątku wspólnego regulują przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.
Na czym polega podział majątku? Podział majątku wspólnego polega na tym, aby określone składniki majątkowe małżonków stały się tylko i wyłącznie własnością jednego a nie obojga małżonków. Sam proces dzielenia majątku nie jest uzależniony tylko od rozwodu, ponieważ może się on odbyć przed rozwodem, w jego trakcie lub nawet kilka lat po rozwiązaniu małżeństwa.
Najczęściej spotykany jest jednak podział majątku po rozwodzie. Może on się odbyć polubownie w drodze zawarcia umowy albo poprzez orzeczenie sądu. Sądowy podział majątku można połączyć razem ze rozwodem, tak aby przeprowadzić je razem podczas jednej sprawy sądowej.
Jak można podzielić majątek? Istnieje tutaj kilka możliwości, tj.:
- na zgodny wniosek małżonków w postępowaniu o rozwód np. zawierając wniosek o podział majątku w pozwie rozwodowym lub odpowiedzi na pozew o rozwód – wówczas sąd dokona ustalenia, jakie składniki wchodzą w skład majątku wspólnego oraz podzieli je wraz ze spłatami lub dopłatami;
- w drodze umowy:
– w formie aktu notarialnego, jeśli w skład majątku wchodzi nieruchomość;
– w formie pisemnej, jeśli w skład majątku nie wchodzi nieruchomość, lecz ruchomości np. samochody, meble itp.; - w drodze postępowania sądowego o podział majątku przez sądem rejonowym – taka procedura najdroższa i najdłuższa ze względu na udział świadków, powołanie biegłych itd.
Warto wiedzieć, że majątek nie musi być podzielony równo po połowie pomiędzy małżonkami. Można ustalić nierówne udziały małżonków w ich majątku wspólnym, np. 40% dla żony i 60% dla męża.
Czy podział majątku po rozwodzie jest konieczny? Choć nie ma prawnego obowiązku dokonania takiego podziału, warto go przeprowadzić, aby dopełnić sprawę rozstania i rozwodu również o wspólne rzeczy: ruchomości czy nieruchomości, tj. dom, mieszkanie, samochód, wyposażenie mieszkania, sprzęty audiowizualne itd.
Przykład:
Pani Agnieszka i Pan Robert zawarli małżeństwo 1 września 2012 roku. Pani Agnieszka jest handlowcem w hurtowni elektronicznej i zarabia 6000 zł netto. Pan Robert jest managerem w klubie sportowym i zarabia 6500 zł netto. Pani Agnieszka i Pan Robert zawsze maksymalnie wykorzystywali swoje siły finansowe, świadczyli pracę w godzinach nadliczbowych oraz wykonywali dodatkowe zlecenia. Pani Agnieszka zdradziła Pana Roberta z kolegą z pracy. Rozwód został orzeczony z wyłącznej winy żony. Pan Robert chciałby ustalić nierówne udziały w majątku wspólnym. W tym stanie faktycznym, choć mamy do czynienia z rozwodem z winy, zdradą i podziałem majątku, nie ma podstaw do tego, aby ustalić nierówne udziały małżonków w majątku wspólnym. Niemniej jednak z ważnych powodów sąd może ustalić nierówne udziały w majątku wspólnym.
Najpierw rozwód czy podział majątku?
Klienci często pytają, czy najpierw powinien odbyć się rozwód czy też sprawa o podział majątku. Odpowiedź na to pytanie jest jednak uzależniona od konkretnej sytuacji faktycznej i prawnej danego klienta.
Są sytuacje, w których warto śpieszyć się z podziałem majątku wspólnego oraz bywa tak, że nie należy podejmować w tym zakresie pochopnych decyzji, czy też działań. Dlatego zawsze warto skorzystać z porady prawnej, aby przygotować indywidulaną strategię działania.
Jak już wskazano możliwe jest uzyskanie w jednym orzeczeniu sądowym w postaci wyroku rozwodu i podziału majątku.
Zgodnie z art. 58 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na wniosek jednego z małżonków sąd może dokonać podziału majątku wspólnego w wyroku orzekającym rozwód, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.
W praktyce sąd rozwodowy ustala skład i wartość majątku wspólnego, a także go dzieli, jeśli nie przedłuży to postępowania. Istotne jest to czy małżonkowie są zgodni i nie ma między nimi sporu co do tego, co wchodzi w skład majątku wspólnego, jaka jest wartość poszczególnych składników, który z małżonków dostanie poszczególne składniki oraz jakie będą spłaty bądź dopłaty (wysokość oraz termin).
Opłata sądowa dla takiego rozwiązania wynosi 900 zł, z czego 600 zł to rozwód, a 300 zł – podział majątku. Jest to najtańszy sposób podziału majątku wspólnego.
Rozwód bez podziału majątku – jak uniknąć podziału majątku po rozwodzie?
Tak jak nie ma możliwości uniknięcia rozwodu, gdy spełnione są przesłanki rozwodu tj. zupełny i trwały rozkład pożycia małżeńskiego, tak nie ma skutecznej możliwości uniknięcia podziału majątku wspólnego, chyba że oboje małżonkowie nie chcą dzielić majątku wspólnego bądź chcą darować majątek np. dzieciom bądź wnukom.
Jak uniknąć podziału majątku po rozwodzie? Jak już wskazano jeżeli jeden z małżonków chce podziału majątku a drugi nie chce podziału majątku, to sąd rejonowy i tak dokona podziału majątku.
Małżonek, który nie chce podziału majątku może to postępowanie przedłużać i je utrudniać, ale nie ma skutecznej możliwości zaniechania podziału majątku, gdy żąda tego jeden z małżonków.
W takim wypadku zazwyczaj w grę wchodzi drogą sądowa, bo przeprowadzenie podziału nie uda się w procesie o rozwód bądź w formie aktu notarialnego.
Niemniej jednak nie ma konieczności podziału majątku po rozwodzie. Małżonkowie mogą nadal w formie współwłasności w częściach równych być właścicielami rzeczy ruchomych i nieruchomych.
Wniosek o podział majątku wspólnego
Aby dokonać podziału majątku w sądzie należy najpierw złożyć odpowiedni wniosek. Może on być zawarty już w pozwie o rozwód składanym do sądu okręgowego albo w nowym postępowaniu, które zostanie wszczęte po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej przed sądem rejonowym.
We wniosku o podział majątku należy dokładnie określić, co wchodzi w skład majątku wspólnego, jaka jest wartość składników majątku wspólnego oraz jak ma nastąpić podział majątku, tzn. który z małżonków ma otrzymać daną rzecz.
Nie ma uniwersalnego wzoru wniosku o podział majątku wspólnego. Najlepiej, aby taki wniosek sporządził adwokat, który dopasuje strategie działania do indywidualnych potrzeb klienta.
Jakie są dokumenty potrzebne do podziału majątku wspólnego? Zazwyczaj będą potrzebne:
- odpis wyroku o rozwód z klauzulą prawomocności;
- odpisy z ksiąg wieczystych;
- kserokopie dowodów rejestracyjnych;
- wydruki z CEIDC;
- wydruki z KRS;
- wypisy z aktów notarialnych;
- wezwania do zapłaty;
- rachunki.
Podział majątku wspólnego przed rozwodem
Podziału majątku wspólnego można dokonać jeszcze przed samym rozwodem, tj. przed złożeniem pozwu rozwodowego. Takiego podziału można dokonać w drodze umowy u notariusza.
Umowa powinna być sporządzona w formie aktu notarialnego, jeżeli w skład majątku wchodzi nieruchomość – mieszkanie lub dom.
W razie chęci podziału majątku przed rozwodem, konieczne jest zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej, w której małżonkowie pomiędzy sobą ustanowią ustrój w postaci rozdzielności majątkowej.
Nie istnieje żaden wzór na podział majątku wspólnego albo rozdzielność majątkową. Rozwiązanie prawne musi być zawsze dopasowane do danego klienta.
Jak wygląda sprawa o podział majątku przy rozwodzie?
Sprawa o podział majątku razem z rozwodem odbywa się w sądzie okręgowym, gdzie składa się pozew rozwodowy wraz z wnioskiem o podział majątku. To sąd okręgowy, orzekając w sprawie o rozwód, także dokonuje podziału majątku wspólnego na zgodny wniosek małżonków.
Najczęściej z takim podziałem mamy do czynienia, gdy małżonkowie przez rozwodem ustalą wspólne stanowisko stron w drodze negocjacji przedprocesowych, negocjacji procesowych albo mediacji rozwodowych.
Ile trwa sprawa o podział majątku w sądzie? Taka sprawa w sądzie jest najszybszym i najtańszym sposobem podziału majątku wspólnego. Po wcześniejszym przyjęciu przez małżonków warunków podzielenia majątku, może się on odbyć nawet na jednej rozprawie.
Czas trwania samej sprawy jest jednak ściśle związana z samym stopniem jej skomplikowania.
Podział majątku po rozwodzie
Na podział majątku wspólnego po rozwodzie (w przypadku rozwodu z orzeczeniem o winie jednego z małżonków) „wina” nie ma żadnego wpływu na to, w jaki sposób majątek wspólny zostanie podzielony.
Podział majątku już po rozwodzie może być dokonany na drodze:
- polubownej (umowa o podział majątku wspólnego);
- sądowej (postanowienie w sprawie o podział majątku wspólnego, które wydane jest po przeprowadzeniu postępowania, na wniosek jednego z małżonków).
Często klienci naszej kancelarii pytają, ile mam czasu na podział majątku po rozwodzie? Roszczenie o podział majątku nie ulega przedawnieniu, więc może się odbyć nawet kilka lat po rozwodzie.
Jakie są sposoby podziału majątku wspólnego po rozwodzie?
- Podział fizyczny – tj. w naturze, przykładowo: w skład majątku wchodzi działka 2000 m2. Działkę dzieli się geodezyjnie na dwie po 1000 m2 i każdy z małżonków otrzymuję wskutek podział jedną nowo wyodrębnioną działkę.
- Podział cywilny – dla przykładu: w skład majątku wchodzi działka 2000 m2. Działkę na własność przejmuje jeden z małżonków z obowiązkiem spłaty połowy wartości działki drugiemu z małżonków.
- Podział sądowy – w powyższym przykładzie: w skład majątku wchodzi działka 2000 m2. Żaden z małżonków nie chce działki, nie jest w stanie spłacić drugiego. Działka zostaje sprzedana na licytacji sądowej i suma uzyskana ze sprzedaży pod odliczeniu kosztów jest dzielona między małżonków.
Sprawy działowe są bardzo skomplikowane i długotrwałe. Zdarza się, że trwają kilka lat z uwagi na brak porozumienia małżonków oraz konieczność sądownej wyceny majątkowej przez biegłych poszczególnych składników.
Z tego względu w sprawach działowych zawsze warto skorzystać z mediacji i polubownych form rozwiązania sporu. Zazwyczaj nie ma lepszej formy podziału niż ugodowy podział majątku.
Przedawnienie podziału majątku przy rozwodzie
Roszczenie o podział majątku wspólnego po rozwodzie nie ulega przedawnieniu. Oznacza to, że każde z małżonków może złożyć wniosek o podział majątku wspólnego w dowolnym czasie po rozwodzie, nawet wiele lat (nawet kilkadziesiąt) po wyroku rozwodowym bądź umowie majątkowej małżeńskiej (rozdzielność majątkowa małżeńska).
Pamiętać należy, że dokonując podziału ustala się, co wchodziło w skład majątku w chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej oraz stan tej rzeczy na tę chwilę (np. data podpisania intercyzy, data uprawomocnienia wyroku rozwodowego) oraz ustala się wartość danej rzeczy wg cen aktualnych z chwili podziału majątku.
Przykład:
Anna i Jan rozwiedli się w 1992 roku. W 2021 roku Anna złożyła wniosek o podział majątku wspólnego, w tym nieruchomości niezabudowanej. Małżonkowie kupili tę nieruchomość w 1990 roku za 15 000 zł. W chwili ich rozwodu była warta ok. 16 000 zł. W 2022 roku biegły do sprawy wyceny nieruchomości wycenił ją na kwotę 180 000 zł. Sąd orzekł, że nieruchomość przypadnie na rzecz Jana z obowiązkiem opłaty Anny B. w kwocie 90 000 zł w terminie 3 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia.
Ponadto należy mieć na uwadze problematykę zasiedzenia. Przepis art. 172 paragraf 1 k.c. stanowi, że posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).
Paragraf 2 tego przepisu stanowi, że po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Nie należy więc przekraczać terminu 30-letniego, bo można narazić się na zarzut zasiedzenia nieruchomości.
Nierówny podział majątku po rozwodzie
Każdy z małżonków może żądać ustalenia nierównych udziałów w ich majątku wspólnym. Nierówne udziały w majątku mogą zostać ustalone przez sąd z ważnych powodów.
W orzecznictwie przyjmuje się, że ważnym powodem jest rażące lub uporczywe naruszanie przez jednego z małżonków obowiązków wobec rodziny, jak również długotrwała separacja zawiniona przez danego małżonka.
Istotnym czynnikiem dla ustalenia nierównych udziałów jest stopień przyczynienia się do powstania majątku wspólnego.
Jakie argumenty przemawiają za ustaleniem nierównych udziałów w majątku wspólnym:
- uzależnienie od alkoholu lub innych substancji i uchylanie się od pracy;
- brak pracy bez uzasadnionego powodu;
- marnotrawienie majątku wspólnego.
Sama różnica bądź dysproporcja w zarobkach, czy też w wykształceniu, nie powoduje ustalenia w sposób automatyczny nierównych udziałów. Powody muszą być ważne, a nie błahe.
Nieruchomości (dom, mieszkanie) a podział majątku wspólnego
Majątkiem wspólnym dzielą się wyłącznie małżonkowie. Istotną kwestią dla nich jest podział mieszkania lub domu. Dzieci nie mają prawa do majątku wspólnego.
Niemniej jednak sąd powinien wziąć pod uwagę sposób zaspokajania potrzeb mieszkaniowym przez małżonka, który jest rodzicem pierwszoplanowym (dzieci mają przy nim i mają przy nim orzeczone miejsce zamieszkania).
Często małżonkowie są właścicielami mieszkania lub domu na zakup którego zaciągnęli kredyt. Podkreślić należy, że w sprawie o podział majątku dzielone są wyłącznie aktywa. Nie są dzielone pasywa, czyli np. kredyty.
Bardzo często klienci mają mieszkania kupione przed ślubem, czyli przed zawarciem małżeństwa. Takie mieszkanie nie stanowi majątku wspólnego, lecz współwłasność stron. Jeżeli dom bądź mieszkanie należy do jednego z małżonków to nie podlega podziałowi.
Niemniej jednak można rozważyć rozliczenia nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty męża.
Podział wspólnego majątku a dzieci
Dzieciom nie przysługuje jakikolwiek udział w majątku wspólnym. Sąd dzieląc majątek małżeński, bierze jednak pod uwagę sytuację małżonka sprawującego opiekę nad małoletnimi bądź pełnoletnimi, niesamodzielnymi dziećmi.
Sąd w tym przypadku stara się ustalić, czy małżonek z którym mieszkają dzieci, będzie wstanie np. spłacić drugiemu małżonkowi ratę za nieruchomość.
Dziedziczenie przez dzieci majątku swoich rodziców, którzy się rozwiedli i swój majątek wspólny podzielili, odbywa się na zasadach ogólnych tj. w pierwszej kolejności dziedziczy aktualny małżonek oraz wszystkie dzieci, chyba że spadkodawca pozostawił po sobie testament.
Koszty sprawy o podział majątku wspólnego
Sprawy o podział majątku wspólnego są jedynymi z najbardziej skomplikowanych spraw, są także bardzo długotrwałe i kosztowne.
Ile więc kosztuje podział majątku wspólnego? Opłata sądowa w sprawie o podział majątku wspólnego wynosi 1000 zł. Zazwyczaj zaliczki na opinie biegłego wynoszą od kilkuset złotych do kilku tysięcy złotych.
Koszt jednej opinii biegłego w wypadku ruchomości to koszt kilkuset złotych. Koszt jednej opinii biegłego w wypadku ruchomości to kilka tysięcy złotych.
Minimalne honorarium w zakresie stawek adwokackich jest następujące, biorąc pod uwagę wartość majątku wspólnego:
- majątek małżonków od 50 000 zł do 200 000 zł – 5400 zł wynagrodzenia dla adwokata;
- majątek powyżej 200 000 zł do 2 000 000 zł – 10 800 zł;
- majątek powyżej 2 000 000 zł do 5 000 000 zł – 15 000 zł;
- majątek powyżej 5 000 000 zł – 25 000 zł.
Łączny koszt takiej sprawy, biorąc pod uwagę koszty sądowe i adwokackie wynosi od kilku do nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych.
Najszybszym i najtańszym rozwiązaniem jest podział majątku wspólnego dokonany wskutek mediacji i zawarcia stosownej umowy o podział majątku w formie aktu notarialnego. Jest to znacznie tańsze niż całokształt kosztów związanych z postępowaniem sądowym.
Jeśli szukasz adwokata do sprawy o podział majątku, skontaktuj się z naszą kancelarią.
Niniejszy wpis na blogu zawiera najbardziej przydatne i ogólne informacje na temat omawianego zagadnienia prawnego. Wpis nie stanowi porady prawnej, ani nie stanowi rozwiązania konkretnej sprawy bądź problemu prawnego. Nawet, jeśli Twoja sytuacja jest bardzo podobna to szczegóły mogą wpływać na rodzaj postępowania i działania prawnego. Z tego względu swoją indywidualną sytuację prawną i faktyczną zawsze należy skonsultować z adwokatem.
