Każdy z rodziców, jeżeli przysługuje mu władza rodzicielska ma prawo i obowiązek wykonywać władzę rodzicielską samodzielnie. Jednak w kwestii istotnych spraw na dalsze życie dziecka, oboje rodziców decydują wspólnie.
Zgodnie z przepisem art. 97 § 1 k.r.o. – „jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania”.
Rodzicowi przysługuje władza rodzicielska, jeżeli nie został on jej pozbawiony, w wykonywaniu jej ograniczony bądź zawieszony.
Jednakże o istotnych sprawach dziecka, rodzice rozstrzygają wspólnie (art. 97 § 2 k.r.o). Konsekwencją naruszenia obowiązku współdecydowania o istotnych sprawach dziecka jest wykonywanie władzy rodzicielskiej w sposób niewłaściwy, co może skutkować pozbawieniem władzy rodzicielskiej bądź jej ograniczeniem.
W razie braku porozumienia między rodzicami w zakresie istotnej sprawy dziecka rozstrzyga sąd. Przez istotne sprawy dziecka należy rozumieć zarówno dokonywanie czynności faktycznych, jak i czynności prawnych.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera katalogu istotnych spraw dziecka. W tym zakresie należy posiłkować się orzecznictwem sądowym oraz poglądami nauki prawa.
Katalog istotnych spraw dziecka
Do katalogu istotnych spraw dziecka zalicza się wszelkie decyzje w zakresie życia dziecka. Najważniejsze z nich to:
- wybór imienia lub nazwiska dziecka;
- zmiana imienia lub nazwiska dziecka;
- ustalenie miejsca stałego pobytu dziecka;
- wyjazd dziecka za granicę na wakacje;
- wyjazd dziecka za granicę w celu stałego pobytu;
- wybór placówki, w której kształci się dziecko np. żłobek, przedszkole, szkoła;
- wybór kierunku kształcenia dziecka np. sportowe, humanistyczne;
- wybór religii, w której wychowane ma być dziecko np. chrzest święty dziecka;
- wybór kierunku leczenia dziecka np. zgoda na zabieg operacyjny;
- wydanie paszportu dla dziecka;
- wydanie dowodu osobistego dla dziecka;
- zmiana obywatelstwa dziecka;
- czasowe powierzenie pieczy nad dzieckiem innej osobie np. babci;
- wszystkie czynności przekraczające zwykły zarząd majątkiem dziecka np. odrzucenie spadku w imieniu dziecka, sprzedaż nieruchomości dziecka;
- uczestnictwo dziecka w trudnym i niebezpiecznym przedsięwzięciu np. kurs przetrwania, wyprawa na biegun;
Istotne sprawy dziecka – orzecznictwo
W przypadku braku porozumienia między rodzicami, sprawy z katalogu istotnych praw dziecka rozstrzyga sąd opiekuńczy na wniosek jednego z rodziców. Właściwym do rozstrzygnięcia sprawy jest sąd rejonowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka.
Rozstrzygnięcie sądu opiekuńczego o istotnych sprawach dziecka może nastąpić dopiero po umożliwieniu rodzicom złożenia oświadczeń, chyba że wysłuchanie ich byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami. Sąd kieruje się interesem i dobrem dziecka, a nie interesem i dobrem któregokolwiek z rodziców.
Rozstrzygając tego rodzaju sprawę, sąd powinien dążyć do polubownego rozstrzygnięcia sporu. Zgodnie z przepisem art. 13 Konwencji o wykonywaniu praw dzieci, aby zapobiegać sporom i rozstrzygać je oraz aby unikać wszczynania dotyczących dzieci postępowań przed organami sądowymi, strony powinny popierać wprowadzanie mediacji oraz innych form rozstrzygania sporów, a także korzystanie z tych metod w celu doprowadzenia do ugody we właściwych rodzajach spraw, określonych przez strony.
