Wyjazd dziecka za granicę po rozwodzie – czy potrzebna jest zgoda?

Wyjazd dziecka za granicę po rozwodzie małżonków lub po rozstaniu partnerów, wymaga zgody obojga rodzica albo sądu opiekuńczego. Często zdarza się, że między rodzicami jest konflikt co do takiego wyjazdu, przez co dziecko nie może posiadać odpowiedniego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy (paszportu lub dowodu osobistego). Konflikty dotyczą nie tylko wyjazdu długotrwałego na stałe, ale także krótkotrwałego np. na zagraniczne wakacje. Warto więc wiedzieć, jak wygląda problematyka prawna wyjazdu dziecka za granicę. Szczegóły znajdziesz w tym artykule.

Rozwód rodziców a wyjazd dziecka za granicę

Problematyka wyjazdu dziecka za granicę jest regulowana przez Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest zobowiązane i uprawnione do jej wykonywania.

Zgodnie z prawem, dziecko do pełnoletniości pozostaje pod władzą rodzicielską. Obejmuje ona w szczególności obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowania dziecka, z poszanowaniem jego godności. Władza rodzicielska powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny.

Właściwie rozumiane dobro dziecka wymaga starań o zapewnienie dziecku zdrowia fizycznego i psychicznego, polegających na właściwym ukształtowaniu jego charakteru i przygotowaniu do życia społecznego (vide VI Nsm 305/17 – postanowienie z uzasadnieniem Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie z 2018-08-09).

W trakcie małżeństwa jak i po rozwodzie małżonków, o istotnych sprawach dziecka rodzice decydują wspólnie. Przy braku porozumienia między nimi rozstrzyga, te sprawy rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego (post. z 6.3.1985 r., III CRN 19/85, Legalis) wyjazd dziecka za granicę w celu spędzenia tam wakacji, jako należący do istotnych spraw dziecka, wymaga zgody obojga rodziców, wykonujących władzę rodzicielską, a w braku takiej zgody – orzeczenia sądu opiekuńczego.

Zgodnie ze stanowiskiem SN (uchw. z 10.11.1971 r., III CZP 69/71, OSNCP 1972, Nr 3, poz. 49 z glosą A. Łapińskiego, OSPiKA 1972, Nr 11, poz. 24) na wyjazd za granicę na pobyt stały małoletniego wraz z jednym z rodziców, któremu w wyroku rozwodowym powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej, potrzebne jest zezwolenie sądu opiekuńczego, jeżeli drugi z rodziców, któremu powierzono nadzór nad wychowaniem dziecka, nie złożył oświadczenia wyrażającego zgodę na wyjazd dziecka (vide Art. 97 KRO Gromek 2020, wyd. 7/Gromek, Legalis).

Wyjazd dziecka za granicę krótkotrwały (na wakacje) jak i długotrwały (na stałe, wiążący się ze zmianą placówki) stanowi istotną sprawę dziecka. Oboje rodzice, którym przysługuje władza rodzicielska, powinni więc taką decyzję podjąć. W razie braku porozumienia rozstrzyga o tym sąd opiekuńczy.

Aby otrzymać takie pozwolenie, należy wówczas złożyć wniosek do sądu opiekuńczego celem rozstrzygnięcia w istotnych sprawach dziecka w postaci wyjazdu za granicę. Nie ma znaczenia, czy wyjazd dziecka za granicę następuje przed rozwodem/rozstaniem, czy po rozwodzie/rozstaniu.

Ponadto istotne jest zagadnienie wyjazdu dziecka za granicę a realizacji obowiązku szkolnego, ponieważ wyjazd dziecka na stałe poza granice Polski zazwyczaj skutkuje zmianą szkoły albo przedszkola.

Dodatkowo wyjazd dziecka skutkuje także koniecznością zrewidowania kontaktów z dzieckiem, które mieszka w innym kraju niż matka/ojciec. Więcej na ten temat znajdziesz tutaj.

Wymagane dokumenty do wyjazdu dziecka za granicę

Dziecko, które pozostaje pod władzą rodzicielską, w celu przekroczenia granicy kraju musi posiadać dokument: paszport (wymagana jest zgoda obojga rodziców na wyrobienie dokumentu) lub dowód (wymagana jest zgoda jednego z rodziców na wyrobienie tego dokumentu).

W obrębie Unii Europejskiej dziecko może podróżować na podstawie paszportu lub dowodu osobistego. Poza obręb UE konieczne jest posiadanie paszportu. Dokumenty pozwalające na przekroczenie granicy kraju muszą być ważne.

Wyjazd dziecka za granicę bez paszportu i dowodu osobistego jest niemożliwy. Zdarza się, że udziela się pełnomocnictwo do wyjazdu, gdy chodzi o wyjazd dziecka bez rodziców np. z dziadkami.

Natomiast, gdy dziecko nie podróżuje z obojgiem rodziców, to powinno się zadbać o zgodę z jednym z rodziców lub osobą trzecią.

Z kim dziecko może wyjechać za granicę?

Wyjazd dziecka za granicę z jednym z rodziców, wyjazd dziecka za granicę z dziadkami czy wyjazd dziecka za granicę z osobą trzecią (ciocią, wujkiem, przyjacielem jednego z rodziców) jest możliwy. Oczywiście konieczna jest odpowiednia zgoda.

Z punktu widzenia władzy rodzicielskiej kluczowe jest prawidłowe wyrażenie zgody i podjęcie decyzji w przedmiocie wyjazdu przez rodziców, co zostało już omówione w pierwszej części artykułu.

Zgoda dziecka na wyjazd za granicę – jak napisać? Czy istnieje uniwersalny wzór?

Aby posiadać odpowiednio sporządzoną zgodę na wyjazd, nie należy korzystać z uniwersalnych wzorów, ponieważ uniwersalny wzór zgody na wyjazd dziecka za granicę nigdy nie będzie dopasowany prawidłowo do danej sytuacji faktycznej i prawnej.

Jak napisać zgodę na wyjazd dziecka za granicę? Dokument taki winien być przygotowany przez adwokata lub notariusza. Nie należy sporządzać samodzielnie tego rodzaju dokumentu. Wyróżniamy następujące rodzaje zgody na wyjazd za granicę:

• czasowa – zgoda rodzica na wyjazd dziecka za granicę na konkretny okres;
• bezterminowa/nieograniczona – na czas nieokreślony.

Zgoda na wyjazd dziecka za granicę powinna być sporządzona w formie notarialnej i przetłumaczona na urzędowy język kraju, w którym dziecko będzie przebywać. Optymalnie, aby była także przetłumaczona na język angielski. Tłumaczenie musi być tłumaczeniem przysięgłym.

Zgoda na wyjazd dziecka za granicę u notariusza

Optymalnie zgoda rodzica na wyjazd dziecka za granicę powinna być sporządzona w formie pisemnej u notariusza z podpisami notarialnie poświadczonymi przez oboje rodziców.

Cena notarialnej zgody na wyjazd dziecka zazwyczaj kosztuje od kilkudziesięciu do kilkuset złotych w zależności od wybranej opcji.

Jak zablokować wyjazd dziecka za granicę?

Na wyjazd za granicę zarówno krótkotrwały jak i długotrwały muszą zgodzić się oboje rodzice. W razie braku zgody można rozważyć powiadomienie policji i straży granicznej o zamiarze drugiego rodzica wywiezienia dziecka za granicę.

Jeżeli rodzic nie zgadza się na wyjazd dziecka to należy wszcząć sprawę o rozstrzygniecie w istotnej sprawie dziecka w postaci wyjazdu za granicę. Sąd rozważając dobro dziecka, a nie partykularne interesy rodziców, rozstrzygnie taki spór.

Rozstrzygniecie zależy od indywidualnej sytuacji oraz argumentów przedstawianych przez rodziców. Nie ma reguły, czy sąd uwzględni wniosek, czy też wniosek oddali. Warto się w takiej sprawie skonsultować z adwokatem.

Przykład:

Małżeństwo Oliwii M. z Aleksandrem M. zostało rozwiązane przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w Łodzi dnia 16 lipca 2020 roku. Wyrok jest prawomocny. Małżonkowie mają jednego syna Oliwiera M., który urodził się w 2018 roku. Oliwia M. we wrześniu 2021 roku otrzymała propozycję przeprowadzenia badań do swojej pracy naukowej na jednym z amerykańskich uniwersytetów. Badania miały trwać 6 miesięcy. Aleksander M. nie zgadza się na wyjazd dziecka za granicę na ok. 6 miesięcy. Wobec tego Oliwia M. złożyła wniosek do sądu opiekuńczego o rozstrzygnięcie w istotnych sprawach dziecka i zezwolenie na wyjazd za granicę od 1 stycznia 2022 roku do 15 lipca 2022 roku. Sąd opiekuńczy rozstrzygnął w ten sposób, że udzielił zgody matce na wyjazd z dzieckiem do USA na okres od 1 września 2022 roku do 28 lutego 2023 roku wskazując, że ze względu na wiek dziecka wskazane jest, aby dziecko przebywało w tym czasie z matką, zasadne jest poznanie innej kultury i języka przez dziecko wraz z udziałem w zajęciach w międzynarodowym przedszkolu. Wyjazd ma charakter okresowy, kilku miesięczny. Oliwia M. zobowiązała się do powrotu do kraju z dzieckiem na Wielkanoc 2022 roku oraz do zapewnienia dziecku stałych kontaktów z ojcem za pośrednictwem komunikatorów internetowych.

Konsekwencje wyjazdu dziecka za granicę bez zgody

Co grozi za wyjazd z dzieckiem za granicę bez zgody jednego z rodziców? Wyjazd bez zgody rodzica lub zgody sądu może nosić znamiona przestępstwa w postaci uprowadzenia dziecka.

Zgodnie z art. 211 kodeksu karnego kto, wbrew woli osoby powołanej do opieki lub nadzoru, uprowadza lub zatrzymuje małoletniego poniżej lat 15 albo osobę nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Wyjazd z dzieckiem za granicę bez zgody rodzica może więc stanowić nadużycie władzy rodzicielskiej. Ponadto może spowodować wszczęcie procedury sądowej konwencji dotyczącej cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę, sporządzonej w Hadze dnia 25 października 1980 r. Jest to tzw. konwencja haska, która mówi o uprowadzeniu dziecka za granicę i nakazanie powrotu dziecka do kraju, z którego dziecko bezprawnie wyjechało.

Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej w związku wyjazdem dziecka poza granice Polski skontaktuj się z naszą kancelarią.

Czytaj też: Alimenty na dziecko mieszkające za granicą

Anna Gręda-Adamczyk

Doświadczony prawnik z wykształcenia i zamiłowania. Prowadzi indywidualną praktykę adwokacką - siedziba jej kancelarii mieści się w Łodzi, ale obszar działania i prowadzonych spraw obejmuje całą Polskę. Oferuje także pomoc prawną Polakom mieszkającym za granicą. Specjalizuje się w sprawach z zakresu prawa rodzinnego i spadkowego. Mediator sądowy, wykładowczyni, członki Sekcji Praw Dziecka i Sekcji Prawa Rodzinnego przy ORA w Warszawie. Jej kancelaria została wyróżniona w ogólnopolskim konkursie „Kancelaria Przyjazna Dzieciom” organizowanym przez Komitet Ochrony Praw Dziecka.