Jak odzyskać prawa rodzicielskie?

Władza rodzicielska nad dzieckiem polega różnym perturbacjom – może być ograniczona, zawieszona, a nawet odebrana w całości, jest to tzw. pozbawienie rodzica władzy rodzicielskiej. Rodzic może jednak odzyskać prawa rodzicielskie. Jak to zrobić? Przeczytaj nasz artykuł.

Spis treści – kliknij, by przejść do interesującego cię akapitu:

• Przywrócenie władzy rodzicielskiej ojcu lub matce a polskie prawo
• Jak można odzyskać prawa rodzicielskie?
• Sprawa o przywrócenie praw rodzicielskich w sądzie

Przywrócenie władzy rodzicielskiej ojcu lub matce a polskie prawo

Przywrócenie władzy rodzicielskiej, określane też jako odzyskanie praw rodzicielskich, jest to procedura polegająca na tym, że rodzic znowu uzyskuje pełną władzę rodzicielską nad dzieckiem. Jego władza nie jest już ograniczona np. przez nadzór kuratora lub zobowiązanie do terapii psychologicznej, terapii psychiatrycznej, terapii odwykowej itd.

Podstawa prawna do przywrócenia władzy rodzicielskiej to przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.). Przepis art. 111 paragraf 3 stanowi, że w razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzica, sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić.

Konieczne jest, aby ustały przyczyny, które doprowadziły do pozbawienia władzy, np. rodzic odbył leczenie odwykowe i zachowuje trzeźwość; podjął inne leczenie, którego wyniki są bardzo dobre; podwyższył swoje kompetencje i predyspozycje wychowawcze.

W literaturze i orzecznictwie prawnym wskazuje się, że  „pozbawienie władzy rodzicielskiej ma charakter trwały i oznacza brak możliwości wykonywania tej władzy przez rodziców, jednakże nie ma charakteru nieodwracalnego.

Niemniej jednak sąd nie ma obowiązku przywrócić władzy rodzicielskiej, gdy przyczyna jej pozbawienia ustała nawet w sposób trwały. Sąd powinien rozważyć wszystkie inne towarzyszące sprawie okoliczności.  

Z treści art. 111 § 2 k.r.o. wynika, że w razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej, sąd opiekuńczy może – lecz nie musi – władzę rodzicielską przywrócić.

Odmiennie zatem niż w przypadku uchylenia zawieszenia władzy rodzicielskiej, posłużono się słowem „może”, w związku z czym przywrócenie władzy rodzicielskiej powinno zostać rozważone przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności oraz sytuacji rodzinnej dziecka.

Należy podkreślić, że samo odpadnięcie przesłanki pozbawienia władzy rodzicielskiej nie przesądza jeszcze o rozstrzygnięciu” (za i więcej na ten temat znajdziesz w: J. Słyk, w: G. Jędrejek (red.), Meritum, s. 837, art. 111 KRO red. Załucki 2023, wyd. 1/Kamińska, Legalis).

Jak można odzyskać prawa rodzicielskie?

Przywrócić pełne prawa rodzicielskie można nie tylko, gdy rodzic został ich pozbawiony, ale także, gdy jego władza rodzicielska została uprzednio ograniczona.

Rodzic, aby przywrócić swoją władzę rodzicielską musi wszcząć postępowanie w przedmiocie przywrócenia tej władzy.

Najpierw powinien złożyć do sądu odpowiedni wniosek, w którym wskaże się żądanie przywrócenia władzy rodzicielskiej oraz udowodni, że przyczyny, które doprowadziły do jej pozbawienia, ustały i to ustanie ma charakter trwały, a nie czasowy.

Wniosek musi nawiązywać do aktualnej sytuacji dziecka i jego szeroko pojętego dobrostanu. Wniosek rozpoznaje sąd rejonowy – wydział rodzinny i nieletnich, który obejmuje obszarem działalności miejsce zamieszkania lub miejsce pobytu dziecka.

Wniosek o przywrócenie władzy rodzicielskiej – co powinien zawierać?

Wniosek o przywrócenie władzy rodzicielskiej musi złożyć rodzic, który został tej władzy pozbawiony.

We wniosku należy:

• wskazać żądanie przywrócenia władzy rodzicielskiej;
• wskazać przyczynę, która doprowadziła do pozbawienia władzy rodzicielskiej i udowodnić, że przyczyna ta już nie istnieje w sposób trwały.

Do wniosku należy dołączyć odpowiednie dokumenty np. medyczne, pracownicze, mieszkaniowe itd.

Warto powołać dowód uwzględniający zeznania świadków, a w samym postępowaniu wysłuchać dziecko, gdy jego stan rozwoju na to pozwala.

Wniosek podlega opłacie sądowej 100 zł i składany jest we właściwym sądzie rodzinnym ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, którego dotyczy władza rodzicielska.

Przykład:

Adam został pozbawiony władzy rodzicielskiej nad swoją córką Beatą po uprzednim ograniczeniu władzy rodzicielskiej – poprzez nadzór kuratora sądowego i zobowiązaniu do terapii odwykowej. Adam jest uzależniony od dopalaczy, ale podjął leczenie szpitalne w systemie zamkniętym (8 tygodni). Następnie przez rok odbywał leczenie i terapię ambulatoryjną. Potem podjął pracę, korzysta z psychoterapii, pozostaje od 18 miesięcy w trzeźwości. Nie przyjmuje już dopalaczy ani narkotyków. Sporadycznie i bardzo okazjonalnie w małych ilościach spożywa alkohol. Sąd jednak nie zdecydował o przywróceniu mu władzy rodzicielskiej, lecz o ograniczeniu jej w ten sposób, że władza rodzicielska została poddana nadzorowi kuratora sądowego.

Warto, aby wniosek sporządził adwokat, który uniknie błędów formalnych oraz powoła  prawidłowe dowody stosownie do stanu faktycznego i prawnego.

Nie warto korzystać z dostępnych w Internecie wzorów wniosków do przywrócenie praw rodzicielskich ani innych pism, ponieważ każda sytuacja jest inna i trzeba ją rozpatrywać w sposób indywidualny.

Argumenty do odzyskania władzy rodzicielskiej. Co napisać w uzasadnieniu?

Istotą przywrócenia władzy rodzicielskiej jest to, że przyczyna pozbawienia władzy rodzicielskiej przestała istnieć i to w sposób trwały.

Te okoliczności należy wykazać w postępowaniu np. opiniami od pracodawcy, sąsiadów, zeznaniami świadków, dokumentami medycznymi, dowodem z opinii biegłego psychiatry itd.

Jakie to mogą być okoliczności? Przykładowo: przebyta terapia; rodzic nie nadużywa alkoholu i środków odurzających; zakończył odbywanie kary pozbawienia wolności; podniósł kompetencje wychowawcze itd.

Uzasadnienie powinno być dłużą pisemną wypowiedzią, powinno zawierać okoliczności faktyczne (np. przebyte leczenie), które są udowodnione (dokumentacja medyczna, opinia lekarzy), a także okoliczności prawne, czyli aktualnie obowiązujące przepisy prawa na podstawie, których można dochodzić do przywrócenia praw rodzicielskich.

Należy wykazać ponad wszelką wątpliwość, że przyczyna, która doprowadziła do pozbawienia władzy rodzicielskiej przestała już istnieć to jest w sposób trwały została wyeliminowana i przywrócenie władzy rodzicielskiej koresponduje z dobrem dziecka pojmowanym w sposób obiektywny, a nie subiektywny przez rodzica.

Sprawa o przywrócenie praw rodzicielskich w sądzie – ile może trwać?

Postępowanie wszczyna złożenie wniosku o przywrócenie władzy rodzicielskiej. Następnie wniosek jest doręczany drugiemu z rodziców. Może być także doręczony prokuratorowi.

Na termin rozprawy w sądzie czeka się od kilku tygodni do kilkunastu tygodni. Sprawa może zakończyć się po przeprowadzeniu jednej rozprawy a także po przeprowadzeniu kilku terminów rozpraw, na których będą przesłuchani świadkowie, biegli oraz będą przeprowadzone dowody z dokumentów np. dokumentacji medycznej, opinii itd.

Sąd przede wszystkim bada, jaka przyczyna doprowadziła do pozbawienia władzy rodzicielskiej oraz, czy ona istnieje a jeżeli nie, to czy ustała/została wyeliminowana w sposób trwały i ostateczny.

Wskazać należy, że „ustawodawca posłużył się słowem ‘może’ przywrócić władzę rodzicielską, co oznacza, że przywrócenie władzy rodzicielskiej powinno zostać rozważone przy uwzględnieniu całokształtu sytuacji rodzinnej dziecka i jego dobra, a samo odpadnięcie przesłanki pozbawienia władzy rodzicielskiej nie przesądza o rozstrzygnięciu sądu.

Sąd nie musi przywrócić władzy, gdy przyczyna ustała. Jeśli zatem np. rodzic, który nie wykazywał zainteresowania dzieckiem i wyjechał za granicę z zamiarem pozostania tam na stałe, powraca jednak do kraju, sąd może oddalić wniosek o przywrócenie jego władzy rodzicielskiej, jeżeli dziecko zaadoptowało się do nowej sytuacji rodzinnej, a przywrócenie władzy rodzicielskiej byłoby sprzeczne z jego dobrem” ( za i więcej na ten temat znajdziesz: Art. 111 KRO red. serii Osajda/red. tomu Domański, Słyk 2022, wyd. 9/J. Słyk).

Jeśli szukasz pomocy prawnej z zakresu przywrócenia władzy rodzicielskiej, skontaktuj się z naszą kancelarią.

Anna Gręda-Adamczyk

Doświadczony prawnik z wykształcenia i zamiłowania. Prowadzi indywidualną praktykę adwokacką - siedziba jej kancelarii mieści się w Łodzi, ale obszar działania i prowadzonych spraw obejmuje całą Polskę. Oferuje także pomoc prawną Polakom mieszkającym za granicą. Specjalizuje się w sprawach z zakresu prawa rodzinnego i spadkowego. Mediator sądowy, wykładowczyni, członki Sekcji Praw Dziecka i Sekcji Prawa Rodzinnego przy ORA w Warszawie. Jej kancelaria została wyróżniona w ogólnopolskim konkursie „Kancelaria Przyjazna Dzieciom” organizowanym przez Komitet Ochrony Praw Dziecka.