W mediach coraz częściej pojawiają się informacje, że w polskim systemie prawnym dojdzie do zmian dotyczących uproszczania alimentów oraz utrudnienia procesów o rozwód. Przeanalizowaliśmy proponowane zmiany oraz ich zalety i wady. Wszystko znajdziesz w poniższym artykule.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy – nowelizacja
Polskie prawo w sprawach z zakresu prawa rodzinnego jest zawarte w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Jego tekst był przygotowany w latach 60. XX w. Od tego czasu kodeks rodzinny i opiekuńczy był wielokrotnie nowelizowany, tak aby przepisy prawa były adekwatne do aktualnej sytuacji społecznej i ustrojowej.
Obecnie w mediach coraz częściej pojawiają się doniesienia, że ustawodawca ma zamiar zmierzać do uproszenia procesów o zasądzenie alimentów oraz utrudnienia procesów o rozwód. Ma to się odbyć poprzez wprowadzenie obligatoryjnych posiedzeń informacyjnych oraz wprowadzenie tzw. natychmiastowych alimentów.
Na dzień dzisiejszy nie ma oficjalnych informacji o kolejnej nowelizacji kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ale pojawiły się już pierwsze propozycje zmian.
Zmiany w rozwodach – co się dokładnie zmieni?
W kwestii rozwodów planowane jest wprowadzenie rodzinnego postępowania informacyjnego. W przeszłości obowiązkowe było postępowanie pojednawcze między małżonkami, którzy chcieli wziąć rozwód. Zostało one zlikwidowane, ponieważ nie prowadziło do pojednania małżonków, lecz jedynie wydłużało proces o rozwód w wypadku małżonków, którzy byli zdecydowani na rozwód i pewni swojej decyzji. Co jeszcze się zmieni?
Opłata od pozwu o rozwód
Dzisiaj opłata wynosi 600 zł, przy czym ze Skarbu Państwa zwraca powodowi 300 zł w razie orzeczenia rozwodu bez orzekania o winie.
Planuje się, aby nie wykonywać powodowi zwrotu w kwocie 300 zł w razie orzeczenia rozwodu bez orzekania o winie.
Opieka naprzemienna na dzieckiem
Obecnie opieka naprzemienna nie została należycie uregulowana zgodnie z zasadami dobrej legislacji. Dzisiaj orzeka się opiekę naprzemienną przed sądami rejonowymi i okręgowymi.
W planach opieka naprzemienna zostanie przewidziana wprost w przepisach ustawy. Będzie wprowadzony przepis, który mówi o tym, że sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom oraz określić, że dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach.
Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.
Nowelizacja przepisów jest odpowiedzią na pojawiające się poglądy o braku podstawy prawnej do ustanawiania pieczy naprzemiennej. Nie budzi wątpliwości, że obecnie opieka naprzemienna jest z powodzeniem orzekana zarówno przez sądy rejonowe jak i sądy okręgowe.
Rodzinne postępowanie informacyjne
Dzisiaj w polskim prawie nie ma czegoś takiego jak rodzinne postępowanie administracyjne.
W planach jest utworzenie takiego postępowania. Czym ono dokładnie jest? Przed wniesieniem powództwa o rozwód lub o separację będzie przeprowadzane rodzinne postępowanie informacyjne. Celem postępowania będzie pojednanie małżonków, a w braku możliwości pojednania – zawarcie ugody regulującej sposób wykonywania władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi, utrzymywanie kontaktów każdego z małżonków z ich wspólnymi małoletnimi dziećmi oraz alimenty między nimi a ich wspólnymi małoletnimi dziećmi.
Za zgodą stron rodzinne postępowanie informacyjne może obejmować również zawarcie ugody regulującej sporne sprawy majątkowe, podlegające rozstrzygnięciu w wyroku sądu orzekającego rozwód lub separację. Czynności w rodzinnym postępowaniu informacyjnym będzie wykonywał sąd właściwy w sprawach o rozwód i o separację bez udziału ławników.
Rodzinne postępowanie informacyjne nie będzie dotyczyło małżonków, którzy nie mają wspólnych małoletnich dzieci, a także gdy małżonek przed wniesieniem pozwu o rozwód lub o separację, został prawomocnie skazany za umyślne przestępstwo popełnione na szkodę drugiego małżonka lub ich wspólnego małoletniego dziecka albo przedstawiono mu zarzut popełnienia takiego czynu.
Jednak małżonek pokrzywdzony takim czynem, będzie mógł wystąpić z wnioskiem o przeprowadzenie rodzinnego postępowania informacyjnego.
Przestępstwo utrudniania kontaktów
Dziś nie ma sprecyzowanych przepisów dotyczących utrudniania kontaktów z dzieckiem.
W planach jest wprowadzony przepisu – art. 209a. § 1 do Kodeksu karnego, który będzie tego dotyczył. Przepis będzie miał brzmienie:
Art. 209 a § 1. Kto, będąc zobowiązany do wykonania orzeczenia sądu albo ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem lub orzeczenia, w którym sąd określił, że dziecko będzie mieszkać z każdym z rodziców w powtarzających się okresach, uchyla się od wykonania tego orzeczenia albo tej ugody mimo uprzedniego prawomocnego nakazania przez sąd zapłaty sumy pieniężnej, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Art. 209 a § 2. ww. przepisu będzie zaś stanowił, że kto uchyla się od wykonania orzeczenia o przymusowym odebraniu osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką, zleconemu przez sąd kuratorowi sądowemu, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. Ściganie przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Zmiany w alimentach na dziecko w 2022 roku
Planowana nowelizacja ma wnieść też kilka zmian w zakresie alimentów. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich.
Alimenty natychmiastowe
Dzisiaj nie ma alimentów natychmiastowych, ale można w pozwie o alimenty wnosić o udzielenie zabezpieczenia na koszt alimentów, które winno być rozpoznane niezwłocznie, nie później niż w terminie tygodnia.
Ustawodawca planuje, że postępowanie alimentacyjne będzie dotknięte wieloma pozornymi zmianami. Alimenty natychmiastowe dotyczą tych dzieci, uprawnionych do świadczeń alimentacyjnych, które przed wejściem w życie ustawy, nie występowały o zasądzenie alimentów.
Oznacza to, że alimenty natychmiastowe nie będą dotyczyły sytuacji, w których dochodzi się podwyższenia lub obniżenia alimentów. Pozew o alimenty natychmiastowe będzie składany na formularzu.
Jaka będzie wysokość natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych? Natychmiastowe świadczenie alimentacyjne będzie przysługiwać:
- 38% kwoty przeliczeniowej względem jednego dziecka,
- 34,5% kwoty przeliczeniowej na każde z dwojga dzieci pochodzących od tych samych rodziców,
- 31% kwoty przeliczeniowej na każde z trojga dzieci pochodzących od tych samych rodziców,
- 27,5% kwoty przeliczeniowej na każde z czworga dzieci pochodzących od tych samych rodziców,
- 24% kwoty przeliczeniowej na każde z pięciorga i więcej dzieci pochodzących od tych samych rodziców.
To Minister Sprawiedliwości będzie ogłaszał, w drodze obwieszczenia, w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w terminie do dnia 30 listopada każdego roku wysokość kwoty przeliczeniowej oraz wysokość natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych na następny rok kalendarzowy.
Kwota przeliczeniowa stanowi dwukrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na następny rok, podzieloną przez sumę – liczby 2 i współczynnika dzietności ogłaszanego przez Główny Urząd Statystyczny za rok poprzedni.
Maksymalny wiek, w którym przysługują alimenty
Dzisiaj nie ma górnej granicy wieku dziecka, na które trzeba świadczyć alimenty. Obecnie Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie przewiduje maksymalnego wieku, do którego należą się alimenty. Wiąże się do z koniecznością wytoczenia powództwa po stronie rodzica zobowiązanego do zapłaty alimentów o wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego.
Nowy projekt zakłada, że maksymalny wiek, do którego należą się alimenty będzie wynosił 25 lat.
Postępowanie nakazowe alimentacyjne
Dziś w prawie nie występuje nakazowe postępowanie alimentacyjne. Można jednak w pozwie o alimenty wnosić o udzielenie zabezpieczenia, które powinno być rozpoznane niezwłocznie, nie później niż w terminie tygodnia
Planuje się wprowadzić postępowanie nakazowe alimentacyjne. Sąd będzie rozpoznawał sprawę w postępowaniu nakazowym alimentacyjnym na pisemny wniosek powoda zgłoszony w pozwie, o ile okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie będą potwierdzone dołączonym do pozwu oświadczeniem powoda lub jego przedstawiciela ustawowego o:
- uzyskiwanych dochodach,
- kosztach utrzymania,
- liczbie dzieci, pochodzących od tych samych rodziców, uprawnionych do świadczeń alimentacyjnych,
- niewywiązywaniu się przez pozwanego z obowiązku dostarczania środków utrzymania na rzecz powoda,
- niewszczęciu przez rodziców małoletniego powoda sprawy o rozwód lub o separację – złożonym pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań określonej w art. 233 Kodeksu karnego.
Pozew wnoszony będzie także na urzędowym formularzu. W pozwie powód powinien wskazać dowody na poparcie swoich twierdzeń. Z wyjątkiem odpisu aktu urodzenia powoda, dowodów nie będzie dołączać się do pozwu.
Sąd będzie wydawał alimentacyjny nakaz zapłaty, jeżeli strona dochodzi natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych. W wypadku żądania zasądzenia natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych za okres przed dniem wniesienia pozwu lub kwoty odmiennej od ustawowej wysokości natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych lub w razie braku innych podstaw do wydania alimentacyjnego nakazu zapłaty, przewodniczący wyznaczy rozprawę, chyba że sprawa może być rozpoznana na posiedzeniu niejawnym.
Powództwo w postępowaniu nakazowym alimentacyjnym sąd ma rozpoznawać niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia jego wniesienia. Alimentacyjny nakaz zapłaty będzie stawał się natychmiast wykonalny po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia. W przypadku wniesienia zarzutów, sąd może na wniosek pozwanego wstrzymać wykonanie nakazu.
Nowelizacja kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – nasza ocena
Zdecydowanie prawo rodzinne i opiekuńcze powinno być takie, aby chroniło przede wszystkim dzieci oraz korespondowało z szeroko pojętą zasadą dobra dziecka.
Wprowadzanie alimentów natychmiastowych nie jest zasadne, bo mogą być one dużo niższe niż te zasądzane tradycyjnie, a już dzisiaj istnieje możliwość rozstrzygnięcia wniosku o zabezpieczenie w terminie 7 dni.
Ponadto wyrokowi zasądzającemu alimenty, sąd z urzędu nadaje rygor natychmiastowej wykonalności. Jest to w istocie powielanie istniejących już instytucji.
Co do informacyjnego postępowania rodzinnego, to jego celem ma być według założeń projektu, pojednanie małżonków. Jeżeli zaś nie ma takiej możliwości to celem ma być wypracowanie ugody regulującej sposób wykonywania władzy rodzicielskiej, utrzymywanie kontaktów ze wspólnymi małoletnimi dziećmi oraz o alimentach na rzecz wspólnych małoletnich dzieci.
Za zgodą stron, postępowanie to może obejmować również wypracowanie ugody w zakresie spornych kwestii dotyczących spraw majątkowych. Zasadne jest edukowanie stron w zakresie prawnych i psychologicznych skutków rozwodu. Niemniej jednak, gdy jeden z małżonków składa pozew o rozwód to wydaje się, że na edukację jest już drastycznie zbyt późno. Kwestie dotyczące dzieci i majątku już dziś można ustalić przy pomocy pełnomocników – adwokatów oraz przy pomocy mediacji.
Bardzo zaś zasadna jest penalizacja utrudniania kontaktów z dziećmi. Wprowadzenie mechanizmów prawnokarnych, analogicznych do zastosowanych przy przestępstwie niealimentacji, niewątpliwie pozytywnie wpłynie na wzmocnienie rangi orzeczeń sądów opiekuńczych oraz dobrowolne ich wykonywanie.
Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej w sprawie rozwodu, alimentów lub opieki nad dzieckiem skontaktuj się z naszą kancelarią.
Niniejszy wpis na blogu zawiera najbardziej przydatne i ogólne informacje na temat omawianego zagadnienia prawnego. Wpis nie stanowi porady prawnej, ani nie stanowi rozwiązania konkretnej sprawy bądź problemu prawnego. Nawet, jeśli Twoja sytuacja jest bardzo podobna to szczegóły mogą wpływać na rodzaj postępowania i działania prawnego. Z tego względu swoją indywidualną sytuację prawną i faktyczną zawsze należy skonsultować z adwokatem.
